Pravoslavna Nova godina: Slavlje, tradicija i običaji

Večeras se dočekuje Nova godina po julijanskom kalendaru, ili što bi se kod nas reklo srpska ili pravoslavna Nova godina. Iako mnogima služi samo kao još jedan povod za praznovanje i proslave, ona ipak ima dalekosežniju istoriju i dublje značenje od pukog "obeležavanja".

Republika Srpska 13.01.2022 | 22:26

Proslava Pravoslavne Nove godine je počela kao teranje inata Srba posle Prvog svetkog rata, a postoje i određena verovanja.

Srpska Nova godina, kako je najčešće zovemo i svojatamo, masovnije je počela da se proslavlja nakon Prvog svetskog rata i to kao svojevrstan bunt svim nepravoslavnim sustanarima u nekadašnoj Kraljevini SHS. Naime, 1919. godine su se u Hrvatskoj bogati trgovci pobunili da pravoslavni praznici ometaju njihov rad, te tražili da se svi praznici ustale istog dana i po mogućstvu vikendom kako posao ne bi trpeo. A nema većih inadžija od Srba kada im se dotakne nešto sveto, pa je na listu svetkovina koje će se poštovati dodata još jedna Nova godina - naša srpska, pravoslavna.

Kada je komunistička klima preovladala nad starom Jugoslavijom, postojali su pokušaji tadašnjih vlasti da uguše ovaj praznik i zatru korenje pravoslavlja, želeći da ljudi budu prevashodno Jugosloveni, ali su samo izazvali kontraefekat. Iako su proslave bile zabranjene, ljudima radno vreme produženo, a kafanama skraćeno do 10 uveče tog dana, proslave su nastavljale da se odvijaju u kućama ljudi.

Tako je ostalo i do današnjih dana, s tim da je smisao dobio potpuno drugačije obrise jer je srpska Nova godina postala samo još jedan povod za slavlje, a sve po inerciji u prvoj polovini meseca punog praznika.

Proslava srpske Nove godine bila je nekada zastupljenija u gradskim sredinama jer se na selima veći akcenat stavljao na proslavu Božića. Tek u poslednjim godinama 20. veka ona se proslavlja masovnije. Od tada se organizuju dočeci po gradskim trgovima, klubovima i restoranima.

Prvu proslavu nove godine organizovala je "Kasina", a već sledećih godina mogla se slaviti u velikom broju kafana, bioskopa, restorana, hotela...

Iako nije zvanična Nova godina, rado se praznuje u balkanskim zemljama poput Srbije, Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Makedonije, pravoslavnim delovima Hrvatske, ali i u istočnim zemljama Rusiji, Belorusiji, Ukrajini, Jermeniji, Moldaviji i Gruziji. Zanimljivo je da tradicija proslave Nove godine po Julijanskom kalendaru postoji i u nekim nemačkim kantonima u Švajcarskoj, u nekim delovima Škotske, pa čak i među pravoslavnim zajednicama u Japanu.

Običaji koji se poštuju na ovaj praznik

Pravoslavna Nova godina naziva se još i Mali Božić, a poklapa se i sa crkvenim praznicama Obrezanje Gospoda Isusa Hrista i krsnom slavom Sveti Vasilije Veliki.

Tog dana jede se glava božićne pečenice, a to je najčešće glava jagnjeta ili praseta, a domaćice mese novogodišnju česnicu "Vasilicu". Crkva ispraća staru i dočekuje novu godinu neuobičajenim slavljima, na duhovni način, molitvama i bogosluženjima, ali i blagosilja sve pristojne proslave, podsećajući da se u brojnim crkvenim domovima obeležava ovaj značajan praznik.

Toga dana u nekim krajevima Srbije spaljuju se ostaci badnjaka, a pored vasilica mese se i krofne u koje se, kao i za Božić, stavlja novčić.

Takođe, veruje se da, pored bogate trpeze, na ovaj dan u kuću treba uneti neku novu stvar, kupljenu tog dana, kako bi kuća i ukućani tokom cele godine imali napretka.

Blic