Ko je Asad? Nada za demokratiju, pa sinomim za propast

Sirijski vođa Bašar al-Asad druga je generacija porodične dinastije koja je držala vlast više od pet decenija, a njegov nestanak zbog munjevitog napredovanja pobunjenika signalizira zapanjujući preustroj vlasti u strateški vitalnoj bliskoistočnoj naciji.

U Siriji od 2011. traje razorni građanski rat. Zemlja je opustošena i pretvorena u leglo ekstremističke grupe ISIS, dok se istovremeno pretvorila u poprište sukoba međunarodnih sila. U izbjegličkoj krizi milioni su raseljeni iz svojih domova, piše CNN.

Rat je počeo nakon što je Asadov režim odbio popustiti pred masovnim protestima tokom Arapskog proljeća 2011. godine.

Asadove snage su optužene za teška kršenja ljudskih prava i brutalne napade na civile tokom 13-godišnjeg rata, uključujući korištenje hemijskog oružja protiv vlastitog naroda. Sjedinjene Američke Države, Jordan, Turska i Evropska unija na početku rata pozivali su Asada da odstupi s vlasti.

Asad je preuzeo vlast na izborima bez protivkandidata 2000. godine nakon smrti svog oca Hafeza al-Asada, koji se izdigao iz siromaštva, vodio stranku Baath i preuzeo vlast 1970. godine, da bi ubrzo potom postao predsjednikom Sirije. Mlađi Asad odrastao je u sjeni svog oca, sovjetskog saveznika koji je vladao Sirijom tri decenije i pomogao promicanju manjinske alavitske populacije na ključne političke, društvene i vojne položaje.

Ni Hafez al-Asad nije tolerisao neslaganje, okrenuvši se represiji i povremenim ispadima ekstremnog državnog nasilja. Godine 1982. u gradu Hami - koji su pobunjenici zauzeli ove sedmice - Hafez al-Asad je dopustio vojsci i obavještajnim službama da pobiju hiljade njegovih protivnika, okončavši tako ustanak koji je vodilo Muslimansko bratstvo.

Kao drugi sin, koji nije bio predodređen preuzeti očevu dužnost, Asad je studirao oftalmologiju u Londonu sve dok njegov stariji brat i očev nasljednik Basel nije poginuo u saobraćajnoj nesreći 1994. godine. Bašar al-Asad je tada došao u centar pažnje. Počeo je studirati vojnu nauku, a kasnije je postao pukovnik u sirijskoj vojsci, prenosi Index.

Nakon očeve smrti u junu 2000. godine, sirijskom parlamentu trebalo je samo nekoliko sati da promijeni ustav i propisanu dob za predsjednika s 40 godina spusti na 34, koliko je tada bilo Asadu. To mu je omogućilo da naslijedi svog oca na izborima idućeg mjeseca.

Činilo se da su mnogi posmatrači u Evropi i SAD-u ohrabreni novim predsjednikom, koji se predstavljao kao mlađni vođa, navodno sklon uvođenju progresivnijeg i umjerenijeg režima.

Asadova supruga Asma al-Asad, kojom se oženio 2000. godine, bivša investiciona bankarka sirijskog porekla koja je odrasla u Londonu, pomogla je učvrstiti to stajalište. Ali nade Zapada u umjereniju Siriju potonule su kada je novi vođa nastavio njegovati tradicionalne veze Sirije s militantnim grupama poput Hamasa i Hezbolaha. Nakon što je brutalnom silom dočekao prodemokratske proteste 2011. godine, Zapad je prešao na direktnu osudu režima.

Asad je velikom većinom ponovo biran za predsjednika svakih sedam godina, poslednji put na izborima 2021. koje su SAD, Ujedinjeno Kraljevstvo, Francuska, Nemačka i Italija ocenile "lažnim izborima". Asad je sve vreme uživao pomoć Rusije i Irana, sve do danas.

Asad je upozorio zapadne nacije da ne podržavaju pobunjeničke grupe koje se bore protiv njegovih jedinica, predviđajući da će militanti jednog dana napasti SAD i druge saveznike. Asad je 2015. godine rekao da se Sirija neće pridružiti koaliciji pod vođstvom SAD-a koja je usmerena na uništavanje terorističke grupe ISIS, koja je tokom rata preuzela kontrolu nad dijelovima njegove zemlje, već se oslanjao na rusku pomoć.

Ujedinjene nacije su početkom ove godine naglasile da rat ostavio više stotina hiljada mrtvih, više od sedam miliona interno raseljenih i više od šest miliona međunarodnih izbjeglica.

(Nezavisne) Foto: Tanjug/AP