Trend raseljavanja Hercegovca nikad veći u istoriji

Prenosim tekst i istraživanje iz 2016. godine iz koga se vide kakvi su demografski pokazatelji, a kao dokaz Nenadu Stevandiću koji mi je oduzeo riječ jer sam rekao da je aktuelni režim više raselio Hercegovinu od okupatora, što jeste tužno i poražavajuće, ali je istinito.

Republika Srpska 14.03.2023 | 17:44

Popisi stanovništva pokazuju demografsko pražnjenje Hercegovine, koja stalno gubi stanovništvo, a poražavajući su podaci koji pokazuju da je demografska slika i pokazatelji bili puno bolji za vrijeme okupacije Austro-ugarske monarhije, kada se udvostručio broj ljudi, nego danas tokom režima SNSD-a, kada se prepolovio broj stanovnika.

Tako je Nevesinje početkom 2000 imalo preko 20 000 stanovnika, a poslednjih godina je spalo na jedva 7000 ljudi, što je istorijski minimum i najbolji pokazatelj stanja i maćehinskog odnosa režima.

Prenosim tekst i istraživanje iz 2016. godine iz koga se vide kakvi su demografski pokazatelji, a kao dokaz Nenadu Stevandiću koji mi je oduzeo riječ jer sam rekao da je aktuelni režim više raselio Hercegovinu od okupatora, što jeste tužno i poražavajuće, ali je istinito.

Popis stanovništva Hercegovine nekad i sad

Priča o rezultatima popisa u BiH prava je prilika da Hercegovci kratkim osvrtom na blisku prošlost i demografske pokazatelje spoznaju koliko je teška situacija, i da li ovoj maloj, siromašno to mm thej i rijetko naseljenoj regiji prijeti potpuno pražnjenje i nestanak.

Poražavajući statistički podaci o broju stanovnika u sedam istočno-hercegovačkih opština na popisima koji su održani od kraja 19-og do početka 21-og vijeka jasno pokazuju svu težinu problema sa kojim se suočavamo. Hercegovina se prazni, decenijama se ljudi, prije svega mladi, iseljavaju sa ovog područja pa su mnoga mjesta suočena sa izazovima biološkog opstanka.

Prvi realan popis stanovništva Herecgovine uradila je Austro-ugarska monarhija odmah po dolasku na ove prostore kako bi tačno utvrdila broj i sastav stanovništva. Stanovništvo se popisivalo po okruzima koji su manje više imali slične administrativne granice današnjih opština i gradova.

1879. godine u Trebinju je živjelo 16 485 stanovnika, u Bileći 13 728, Gacku 9 295, Ljubinju 10 283 a u Nevesinju 12 325 stanovnika. U Mostaru kao najvećem mjestu u Hercegovini živjelo je 40 696 stanovnika, a u Stocu 12 004.

Za samo 31 godinu pod austro-ugarskom upravom značajno se povećao broj Hercegovaca, što dokazuju i rezultati popisa iz 1910. godine. To je pokazatelj da je u tom periodu, uprkos okupaciji, bilo značajnijih privrednih aktivnosti i poboljšanja uslova života.

Broj Nevesinjaca se udvostručio pa je 1910. popisano 23 283 stanovnika. Bileća je imala 19 661 stanovnika, Gacko 15 107, Ljubinje 14 606 a Trebinje sa 22 830 stanovnika bilo je nešto manje od Nevesinja. Zanimljivo da se stanovništvo Stoca za 30 godina austrijske uprave utrostručilo i sa 12 004 povećalo na 34 563 stanovnika, dok je Mostar već na početku 20-og vijeka bio veliki grad i centar sa 66 618 stanovnika.

Osim Trebinja, koje je u poslednjem vijeku povećalo broj stanovnika za oko 8 000, sve ostale opštine u istočnoj Hercegovini u poslednjih 100 godina izgubile su između trećine i polovine stanovništva.

Bileća je sa 19 661 popisanog žitelja iz 1910. godine pala na svega 11 536 po preliminarnim rezultatima popisa iz 2013.

Gacko je sa 15 105 palo na 9 734, Nevesinje se prepolovilo i sa 23 282 na svega 13 578, dok je najgora situacija u malom Ljubinju koje je sa 14 606 stanovnika u 1910. godini palo na poražavajućih 3 756 u 2013.

Dakle tek četvrtina stanovništva u odnosu na period uoči izbijanja Prvog svjetskog rata. Treba naglasiti da je Ljubinju tada pripadao i manji dio gornjeg dijela Popova polja od Galičića do Zavale, ali svakako da nekoliko desetina sadašnjih stanovnika rubnih sela Popovog polja ne bi značajnije promijenilo poražavajuću sliku. Jedino najjužnije Trebinje, kao centar i najveće mjesto u regiji, danas ima više stanovnika nego za vrijeme austrijske okupacije. 2013. popisao je 31 433 stanovnika, u odnosu na 1910. kada je bilo 22 830.

Statistički podaci su neumoljivi i sve u Hercegovini i njenoj dijaspori trebalo bi da duboko zabrinu jer je alarm i upozorenje u odgovornim institucijama davno trebalo biti upaljen.

Od 1991. do danas Hercegovina je izgubila dva Ljubinja, ne računajući uz to i nekoliko desetina hiljada Srba iz doline Neretve koji su takođe protjerani i nestali u ratnom vihoru.

U Bileći živi 2 000 stanovnika manje (1991. bilo je 13 284), u Gacku (1991. bilo 10 788) i Ljubinju (1991. popisano 4 172) po 1 000 stanovnika manje. Nevesinje je 1991. imalo 14 448 stanovnika, a danas svega 13 758 iako je nakon rata bilo više od 20 000 žitelja skupa sa Srbima izbjeglim iz Mostara. J

edino se Trebinje, bar na papiru ali pitanje da li i u stvarnosti, povećalo se za oko 500 stanovnika u poslednjih 20 godina. Kada bi se kratkoj analizi demografskog pražnjenja Hercegovine ubrojali Kalinovik sa Ulogom, maleni Istočni Mostar i Berkovići rezultati bi bilo još više poražavajući.

Ratovi, siromaštvo, stalne migracije stanovništva od Srbije do svih dijelova Evrope i Amerike, ali prije svega „bijela kuga“, slab natalitet i negativan prirodni priraštaj dovele su Hercegovini na ivicu biološkog opstanka.

Opadanje broja stanovnika, koji trbuhom za kruhom uporno bježe iz siromašnih i pasivnih krajeva, jedan su od najboljih pokazatelja katastrofalne privredne i ekonomske situacije. Uprkos povoljnom geografskom položaju i obilju prirodnih i rudnih bogatstava, šuma i obradivog zemljišta koje je najvećim dijelom zapušteno i neobrađeno, na kvadratnom kilometru živi u prosjeku svega desetak stanovnika.

Starosna struktura stanovništva takođe je veoma nepovoljna. Mladi kontinuirano i masovno odlaze jer ne mogu naći posao i bilo kakvu perspektivu u regiji koja je okupirana od strane nekoliko porodica i pojedinaca.

Vlada Republike Srpske umjesto da preduzme konkretne mjere, uloži sredstva u privredu i kapitalne projekte koji bi pomogli da se zadrži stanovništvo u izuzetno nerazvijenom i siromašnom području, uporno odnosi novce iz Hercegovine, prije svega elektro-energetskog sektora.

Hercegovci nemaju svoje predstavnike u nekoliko poslednjih Vlada, a i na čelo Elektroprivrede i Regulatorne agencije za energetiku RS uporno se dovode poslušni kadrovi sa drugih područja kako se ne bi postavilo pitanje i presjekao put toka novca od Trebinja prema Laktašima, neformalnoj prijestonici Republike Srpske.

Uprkos maćehinskom odnosu vlasti, opijeni lažnim Potemkinovim selima Hercegovci kao naklane ovce koje srljaju vuku pod zube, uporno već 10 godina pružaju podršku Vladi kontinuiteta koja je tokom svoje strahovlade od bezbroj obećanih projekara uspjela napraviti svega jedan kilometar magistralnog puta godišnje.

Ovom paradoksu svakako doprinosi loše obrazovanje, negativna selekcija, neosnovan strah kod stanovništva od novog i promjena, te podanički mentalitet koji se nažalost u poslednje sve više ukorijenio među Hercegovce.

Bogate i uređene države sa ozbiljnim programima i pronatalitetnim mjerama teško rješavaju demografske probleme, a za sada ne postoje ni naznake kako će neuređeno i siromašno društvo pokušati da se uhvati u koštac sa vitalnim nacionalnim pitanjem biološkog opstanka stanovništva u Hercegovini.

Spasa nam nema ali propasti nećemo, rekao bi Pašić.

Ipak, ukoliko unutrašnjim okupatorima nije stvarni cilj da samo njihove privilegovane porodice, srodnici i malobrojni odani saradnici ostanu da se rašire na ogromnom prostoru pa zbog toga uporno tjeraju mlade, pametne i obrazovane sa ovog područja, trebali bi se zabrinuti i zapitati kuda sve ovo vodi i da li polako nestajemo.

(Nebojša Vukanović) Foto:Arhiva