Poslije Ukrajine, ovo bi mogla da budu nova žarišta

Ratovi koje ljudi izazivaju takođe mogu imati svoj uzrok u dubokim istorijskim procesima. Borbe u Ukrajini mogu da posluže kao dokaz za to.

Svijet 22.08.2022 | 21:54

Kako piše “Blumberg” u svom komentaru, taj sukob je djelo ruskog predsjednika Vladimira Putina, vladara koji je odlučio da proširi Rusiju na račun nezavisne Ukrajine. Ipak, sve ovo je takođe dio šire priče o posljedicama raspada imperija.

Rat u Ukrajini je najnoviji i najgori od ratova koji se vode oko ostataka Sovjetskog Saveza, imperije čije se samrtne muke nastavljaju trideset godina nakon što je SSSR prestao da postoji. I vjerovatno neće neće biti posljednji, dodaje američki medij.

U 20. vijeku došlo je do raspada velikih evroazijskih imperija koje su nekada dominirale globalnom pozornicom. Prvi svjetski rat uništio je Rusko, Austrougarsko, Osmansko i Njemačko carstvo. Drugi svjetski rat je srušio imperije kojima su vladali Tokio, Rim i – još jednom – Berlin.

Dekolonizacija je tada okončala britansko, francusko i portugalsko carstvo. A kraj Hladnog rata je “ubio” Sovjetski Savez, koji je prvo izgubio svoje dijelove u istočnoj Evropi, a zatim se raspao na 15 nezavisnih država.

Međutim, imperije ne umiru brzo. Njihov kolaps je, kako je pisao istoričar Serhij Plohi, “proces, a ne događaj”. Кada veliki entitet koji je nekada držala gvozdena disciplina njegove prestonice popusti, novi status kvo se ne može desiti preko noći.

Trenutne tenzije na Balkanu i Bliskom istoku podsjetnik su da je nasleđe Austrougarske i Otomanske imperije još uvijek u procesu rješavanja, a da se odnosi između Velike Britanije i njenih bivših kolonija i dalje razvijaju.

Pošto se Sovjetskim Savezom upravljalo veoma brutalno, dodaje američki medij, njegov raspad je bio posebno haotičan. Кraj sovjetske države izbacio je na površinu potiskivane etničke tenzije i nacionalna rivalstva među sastavnim djelovima imperije, stvarajući nove, politički nestabilne države. To je ubrzalo borbu između zemlje koja je dominirala carstvom, Rusije, i država i naroda koji su željeli da pobjegnu iz stiska Moskve.

Rezultat je bio ono što su naučnici nazvali “ratovima za sovjetsko nasleđe”, odnosno serija krvavih sukoba oko spornih teritorija od istočne Evrope do centralne Azije. Tokom 1990-ih, ratovi su potresli Nagorno-Кarabah, Pridnjestrovlje, Čečeniju, Abhaziju, Južnu Osetiju i Tadžikistan, često uvlačeći susedne zemlje i međunarodne mirovne snage.

Neki od ovih sukoba su od tada povremeno tinjali, dok su drugi, poput spora oko Nagorno-Кarabaha između Jermenije i Azerbejdžana ili sukoba između Gruzije i otcepljenih provincija Južne Osetije i Abhazije koje podržava Moskva, ponovo rasplamsali u velike međunarodne sukobe. Smrt Sovjetskog Saveza bio je geopolitički zemljotres čiji naknadni potresi i danas destabilizuju međunarodni sistem.

Ukrajina je doživjela najjači od ovih naknadnih potresa. Njegovo najneposrednije porijeklo može se naći u sve totalitarnijoj prirodi Putinovog režima, koji mu omogućava da bude agresivniji dok istovremeno zahtjeva od njega da pronađe spoljne neprijatelje.

Međutim, taj rat je takođe dio većih postsovjetskih previranja. Ukrajinsko proglašenje nezavisnosti krajem 1991. pomoglo je da se uništi sovjetska država. Stoga nije iznenađujuće i nažalost simbolično je što je Ukrajina u centru Putinovih napora da ponovo potvrdi dominaciju koju je Moskva nekada imala.

(Blic  FOTO: SHUTTERSTOCK, PROFIMEDIA, MIKHAIL KLIMENTYEV / RINGIER)