Risto Marjanović - svjedok srpskog naroda

Prije 106 godina, 28. jula 1914. godine  napadom Austrugarske preko rijeke Drine na Kraljevinu Srbiju počeo je Prvi svijetski rat, poznat još i kao Veliki rat.

Republika Srpska 01.08.2020 | 20:05

Zahvaljujući najpoznatijem srpskom fotoreporteru Risti Marjanoviću, ratnom izvještaču velikih svjetskih novina, svijet je upoznat sa borbom srpskog naroda u odbrani otadžbine i velikim zločinima okupatora. Ovaj veliki čovjek zaslužio je da se i ovoga ljeta pomene i on i njegovo veličanstveno djelo.

Risto Marjanović iz sela Radenković na sjeveru Mačve prvi je srpski ratni fotoreporter i najznačajniji svjedok balkanskih radova i Prvog svjetskog rata. Na frontu je bio ratni izvještač Vrhovne sprske komande, pa su tako sve vodeće evropske novine, prvenstveno francuske, objavljivale njegove tekstove i potresne fotografije sa srpskog ratišta na Drini, Ceru, Kolubari...

Najviše pažnje svjetske javnosti privukle su Ristine fotografije o stradanju srpskog naroda i do tada neviđenim zločinima razjarenih austougarskih hordi u plavim uniformama.

Marjanović je svjedočenje o Velikom ratu, na samom njegovom početku, u najsudbonosnijim danima ljeta 1914. godine, perom i kamerom započeo na Ceru, a potom je pratio srpsku vojsku do Kolubare i ostalih ratišta, preživio je albansku golgotu, a izvještavao je kasnije i sa Solunskog fronta..

Ono što je najvažnije u njegovom reporterskom radu jeste svjedočenje o zvjerstvima austrougrske soldateske u Mačvi, u Lešnici, Prnjavoru i drugim mjestima. Snimao je vojnike, izbjeglice, nejač, stradanja, pogibanije... Sve.

Jedna od njegovih zanimljivih fotografija jeste i ona kada žene pomažu srpskim vojnicima da guraju topove na Ceru. Priča se da je taj snimak imao velikog odjeka u evropskoj i američkoj javnosti, jer je pokazano kako se goloruku narod, pa i žene brane svoju otadžbinu. Svjetska štampa ih je nazvala hrabrim ratnicama i tihim heroinama iz sjenke.

Ratni album Riste Marjanovića od 1912-1915. Godine, jer je ranije bio fotoreporter u balkanskim ratovima koje je vodila Srbija, veoma je dragocjen svjedok, sadržajan je, pa se zbog toga još uvijek izučava i koristi.

 

Da nije tih fotografija na kojima su vojnici, djeca, oficiri, žene, nejač, ranjenici, Vrhovna komanda, stradalnici, popaljena sela i gradovi, ratne bolnice, imenovani i nepoznati ratnici – skoro je da ne bi ni bilo autentičnih fotografija, istinitih dokumenata nastalih u herojskoj borbi srpskog naroda koja je započela 28. jula 1914. godine, prvo napadom na Beograd sa ratnih brodova, monitora, a onda pješadijom i artiljerijom – svom silom - preko Drine na Samurovića adi i Kurjačici kod semberskih sela Amajlije i Batar.    

Risto Marjanović bio je fotoreporter svjetskog glasa, veliki majstor, jer njegovi snimci osim dokumentarnog imaju i umjetničku vrijdnost, pa zato i sada mogu, stotinu i više godine od nastanka njegovih ratnih fotografija, biti putokaz i savremenim reporterima koji, za razliku od njega, imaju najsavremeniju fototehniku.

Vrhovna srpska komanda ga je poslije prelaska albanskih planina, poslala u Pariz da pripremi izložbu ratne fotografije o borbi srpskog narodna. On to čini 1916. godine, a nakon toga postavka je prikazana i u Ujedinjenom kraljevstvu i Sjedinjenim Američkim Državama.

Po povratku iz Evrope na Solunskom frontu Risto Marjanović je dobio zadatak da nastavi snimanje i da izvještava sa bojišta. Poslije oslobođenja, radio je u pres birou Ministarstva spoljnih poslova i Agenciji Avala. 

U Drugom svjetskom ratu odbija saradnju sa Nijemcima i kvislinzima, ali nastavlja u tajnosti da snima, pa je tako i oktobra 1944. godine fotografisao ulazak Narodnooslobodilačke vojske u Beograd.

U novoj državi nastavlja da radi u Novinskoj agenciji Tanjug. Umro je 1969. godine u Beogradu u osamdeset trećoj godini života.

Zabilježena je i zanimljiva priča o susretu Riste Marjanovića sa svojim Radenkovčanima, vojnicima iz njegovog rodnog sela. Mačvani su odbili da se fotografišu, jer su tvrdili da će nakon toga svi izginuti, ali ih je Risto uvjerio da će svi koji  on snimi preživjeti rat i vratiti se kući.

- Tako je i bilo. Radenkovčani su se okupili, a među njima i moj djed Ivan Filipović, rezervni oficir, stali su ispred Ristine kamere i načinjena je čuvena fotogrfija koja se sada čuva u velikom broju radenkovačkih kuća. I zaista se dogodilo – niko od Ristinih komšija iz Mačve, koje je fotografisao na Solunskom frontu, nije poginuo i svi su se vratili živi i zdravi kući, kaže književnik i novinar Miomir Filipović Fića. 

I ova godišnjica, doduše stotinu šesta od početka Velikog rata, prilika je da se i na ovaj način prisjetimo tih herosjkih dana sprskog naroda i onih koji su se borili za slobodu otadžbine, pa i legendarsnog fotoreportera Riste Marjanovića, rodom Mačvanina, ali humaniste svjetskog glasa.

BN televizija je ovom velikanu žurnalizma i umjetniku, ali i tim sudbonosnim danima za opstanak Srba i Srbije, te o herojstvu, izdržljivosti i veličanstvenoj pobjedi krvoločnog neprijatelja, i do sada posvećivala veliku pažnju uz dužno poštovanje tih div-junaka.

(BN TV/ Autor: Tihomor Nestorović)