Da li Kinezi “tiho” preuzimaju Željeznice Srpske?

Željeznice Republike Srpske uskoro bi pod netransparentnim uslovima mogle da postanu vlasništvo investitora iz Kine, tvrde naši izvori. U prilog ovoj tvrdnji idu i sastanci koje su s potencijalnim kineskim investitorima u proteklom periodu imali predstavnici Vlade Republike Srpske i ovog javnog preduzeća.

Krajem maja mjeseca u Kini su boravili resorni ministar Nedjeljko Čubrilović i Slađan Jović generalni direktor Željeznica Republike Srpske gdje su se sastali s predstavnicima kompanije China Railway International Co.,Ltd (CRI). Jedino što je javnost s tog sastanka saznala jeste da je ova kompanija koja se bavi izgradnjom željezničke infrastrukture „ozbiljno zainteresovana“ za investicije u željeznički saobraćaj Republike Srpske.

Međutim, još u septembru prošle godine ministar Čubrilović je sa drugom kineskom kompanijom, Qiqihar Rolling Stock Co.LTD (CRRC), potpisao memorandum o „saradnji na jačanju i unapređenju radioničkih kapaciteta“ Željeznica Republike Srpske. Ovim memorandumom, stvoreni su uslovi za nabavku lokomotiva i vagona od kineske kompanije, čime se unaprijed eliminiše moguća konkurencija, tvrde stručnjaci iz oblasti javnih nabavki.

Javna tajna

Interesantno je da ministar i menadžment Željeznica Republike Srpske vode razgovore s kineskim kompanijama o pojedinim dijelovima Željeznica Srpske, iako proces restrukturiranja ovog javnog preduzeće još nije završen. Tek okončanjem tog procesa Željeznice Republike Srpske bi trebalo da budu pretvorene u holding koji se sastoji od tri zavisna preduzeća, tako da bi infrastruktura bila odvojena od putničkog i teretnog saobraćaja.

Nisu  problem investicije koje bi više nego dobro došle ovom prezaduženom preduzeću, kažu sagovornici, problem je način na koji se i ovaj put sve skriva od očiju javnosti, pa i rizici koje poslovanje s kineskim investitorima sa sobom nose.

Prilikom potpisivanja memoranduma sa predstavnicima kompanije CRRC septembra prošle godine ministar Čubrilović je rekao da je taj dokument rezultat „uspješne saradnje Ministarstva saobraćaja i veza Republike Srpske i kompanije CRRC, što će doprinijeti dalјem razvoju, unapređenju i realizaciji strateških planova iz oblasti želјezničkog saobraćaja“.

Otprilike to je sve što je javnost do danas mogla da sazna o prirodi saradnje sa ovim mogućim investitorom. O iznosu investicije, rokovima, a pogotovo o načinima na koja bi ona bila realizovana nije bilo riječi.

Ista situacija ponovljena je i krajem maja nakon sastanka sa predstavnicima (CRI).

O javnosti nepoznatim detaljima odgovore nismo dobili ni od ministra Čubrilovića, koji nije odgovarao na naše pozive, a ni na upućena pitanja.

Nešto otvoreniji za razgovor bio je generalni direktor Željeznica Republike Srpske Slađan Jović.

On negira da je sa kineskim investitorom bilo razgovora o privatizaciji Željeznica. Međutim, već iduće godine očekuje početak „izvođenja radova“ na infrastrukturi i nabavci voznih sredstava. Očekuje i da će u prvoj fazi biti realizovana investicija vrijedna oko 100 miliona evra.

„Nismo razgovarali na temu privatizacije, mi smo razgovarali da obnovimo kako našu infrastrukturu na kojoj gazduje Republika Srpska, tako isto da vozna sredstva u pogledu vučnih vozila odnosno lokomotiva, a isto tako putničkih garnitura da poboljšamo i unaprijedimo putčki saobraćaj u Republici Srpskoj“, rekao je Jović Impulsu.

Međutim, prethodno, kako je potvrdio mora biti okončan proces rekonstrukcije preduzeća.

Kinezi preko reda

Kako je još početkom maja najavio izvršni direktor Željeznica Republike Srpske, Dragan Zelenović, u tom preduzeću bi do kraja ove godine trebao biti završen proces restrukturiranja.

Ovaj proces, koji se provodi još od 2017. godine uz pomoć 100 miliona maraka kredita Svjetske banke, trebao je biti okončan do kraja 2021. Međutim svi rokovi su probijeni.

Treba napomenuti i da su prošlu godinu Željeznice Republike Srpske okončale sa kumuliranim gubitkom od oko 143 miliona maraka.

Planom restrukturiranja predviđena je i konverzija duga u kapital. Na ovaj način bi, kako je najavljeno, Republika Srpska trebalo da postane vlasnik više od 90 odsto akcija Željeznica.

Na taj način bi, tvrde naši sagovornici, bio pojednostavljen put kineskom preuzimanju ovog preduzeće, a Vladi Republike Srpske za davanje garancija bankarima.

„Kako je moguće da se razgovara sa dva navodna investitora iako nije završeno restrukturiranje preduzeća i još se ne zna da li će i kako proces biti okončan. Šta mi treba da damo Kinezima kao garanciju za te investicije? To bi ministar trebalo da saopšti“, kaže naš sagovornik iz Željeznica Republike Srpske (ime poznato redakciji). Prema njegovim tvrdnjama, postoji ozbiljna opasnost da Republika Srpska istovremeno proda Željeznice Republike Srpske u bescjenje, a istovremeno založi svoju imovinu kao garanciju za kinesku investiciju.

U prilog ovakvim tvrdnjama su i negativna iskustva sa kineskim investitorima kroz brojne projekte u Bosni i Hercegovini.

S druge strane je činjenica da je Kina kroz inicijativu „pojas i put“ uložila brojna sredstva u mnoge zemlje uključujući i zemlje EU.

Investicijama se, kažu u Transparensi internešnelu BiH (TI BiH) niko ne protivi, problemi su sistemske prirode.

„Tamo gdje su postojali dobri zakoni kineski investitori su se prilagođavali tim zakonima i normalno poslovali. Međutim, tamo gdje su nailazili na slab sistem koristili su slabosti sistema. Brojne zemlje upadale su u te zamke, gdje su ostajale i bez značajnih javnih preduzeća, jer nisu mogle da vraćaju određene kredite“, upozorava Srđan Traljić iz TI BiH.

China Railway International je uveliko prisutna u regionu, a u Beogradu je još 2017. godine osnovan i ogranak ove kompanije, za potrebe poslovanja u regionu. Kompanija realizuje izgradnju željezničke pruge Novi Sad – Subotica, a konačan cilj je povezivanje modernom željeznicom Beograda i Budimpšete.

Projekat je dio kineske inicijative „Jedan pojas, jedan put“ čiji je cilj da kineske firme dođu do novih trgovinskih partnera u inostranstvu. U ovakve planove uklapaju se i kineske ambicije prema željezničkom saobraćaju u regionu. Ko će na kraju platiti ceh nove kineske investicije, ostaje da se vidi.

(Impuls) Foto: Capital