Kako su Mađari došli do koncesije za SE Trebinje 1?

Elektroprivreda Republike Srpske (ERS) odbila je zahtjev Transparency International u BiH (TI BIH) da dostavi ugovor kojim je omogućeno mađarskoj kompaniji Lugos Renewables (LREN) da preuzme 70 odsto vlasništva nad javnim preduzećem „Solarna elektrana Trebinje 1“.

Bosna i Hercegovina 31.07.2022 | 17:15

Ovim ugovorom mađarski investitor bez javnog nadmetanja došao je do koncesije za izgradnju solarne elektrane pod uslovima koje ERS ne želi da objavi javnosti. U odgovoru TI BIH-u uprava ERS-a navodi da taj ugovor još nije zaključen, nego je samo „utvrđen njegov sadržaj“.  

-U svakom slučaju i u odnosu na utvrđeni sadržaj ugovora ERS je utvrdio da postoji izuzetak od Zakona koji se odnosi na pristup informacijama a koji uključuje povjerljive interese treće strane, te je po obavljenom ispitivanju javnog interesa utvrđeno da informacija nije od javnog interesa, navode iz ERS-a i dodaju da mađarski investitor nije saglasan da sadržaj ugovora dospije u javnost. 

Kako je mađarski investitor došao do koncesije? 

Koncesija za izgradnju solarne elektrane u Trebinju dodijeljena je 19. oktobra 2020. godine Elektroprivredi RS bez javnog poziva, jer u Zakonu o koncesijama RS postoji mogućnost da se ugovor dodijeli putem pregovaračkog postupka, ako samoinicijativna ponuda dođe od javnog preduzeća koje obavlja djelatnost od opšteg interesa. Cijeli projekat vrijedan preko 100 miliona KM, prema koncesionom ugovoru, ERS je trebao završiti do oktobra ove godine.  

Ipak ovo javno preduzeće očigledno nije imalo namjeru da gradi ovu solarnu elektranu jer je samo desetak dana kasnije ERS na svojoj adresi osnovao preduzeće „SE Trebinje 1“ kojem je prvo ustupljena koncesija, a zatim je 70 posto tog preduzeća ustupljeno mađarskoj kompaniji LREN. Na taj način mađarski investitor je bez javnog nadmjetanja uveden u ovaj posao, a od javnosti se skrivaju uslovi pod kojima će se finansirati i realizovati cijeli projekat. 

Da bi sve bilo moguće realizovati prvo je Komisija za koncesije RS morala dati saglasnost da se koncesioni ugovor prenese sa ERS na novo preduzeće „SE Trebinje 1“, što je po zakonu moguće ako „ERS iz finansijskih ili drugih razloga ne može realizovati ovaj projekat“. Prije nego što je odobrila ustupanje ove koncesije, Komisija je prama pravilniku koji reguliše ovu oblast morala ispitati finansijsko stanje novog koncesionara „SE Trebinje 1“, kao i dokaze o njegovoj tehničkoj opremljenosti, ranije izvedenim radovima i dokaze da ima obezbjeđenja finansijska sredstva.

Komisija je u maju 2021. odobrila ustupanje koncesije novom preduzeću „Se Trebinje 1“ koje je u 2021. godini imalo prihode od svega 800 maraka. Zbog toga je TI BIH zatražio od Komisije dokaze kojima je utvrđeno finansijsko stanje ovog preduzeća kao i to da ono ima obezbjeđenja finansijska sredstva. 

Zatim je kako u odgovoru TI BIH-u navode iz „SE Trebinje 1“, Vlada Republike Srpske 30. decembra 2021. odobrila da se 70% udjela u tom preduzeću prenese sa ERS-a na mađarski LREN.

Pod kojim uslovima je LREN uveden u posao? 

Kako ERS ne želi da objavi sadržaj ugovora sa Mađarima, zvanično nije ni moguće provjeriti navode iz ugovora koji se pojavio u javnosti, a prema kojima je ERS ustupio 70% vlasništva mađarskom investitoru za oko 5 miliona KM koliko vrijedi koncesija i tehnička dokumentacija koja se odnosi na investiciona ulaganja. Tu se navodi da mađarski LREN ipak ima pravo da proda nazad ERS-u udio od 70% po cijeni koja će iznositi čak 16 miliona maraka, ako se ne ispune dva uslova. Jedan je da se potpiše aneks koncesionog ugovora i rok izgradnje solarne elektrane, koji ističe u oktobru ove godine, produži za još 24 mjeseca, a drugi da se ispune obaveze iz člana 16. koncesionog ugovora.  

Taj član 16., prema sadržaju prvobitnog koncesionog ugovora koje je Ministarstvo energetike i rudarstva RS dostavilo TI BIH-u, odnosi se na obezbjeđivanje bankarskih garancija u visini od 4% vrijednosti projekta (preko 4 miliona KM), kojim koncesionar garantuje da će izvršiti obaveze iz ugovora.  

S obzirom na to da preduzeće „Se Trebinje 1“ ne želi objaviti sadržaj koncesionog ugovora koji trenutno ima, nije poznato de li su potpisani pomenuti aneksi. U odgovoru TI BIH-u, direktor ovog preduzeća takođe navodi da mađarski investitor nije saglasan da koncesioni ugovor dospije u javnost. 

Objavljivanje svih uslova pod kojima se gradi ovaj značaj projekat posebno je važno zbog negativnih iskustava na sličnim projektima, poput onog sa izgradnjom HE Bistrica gdje je ERS na ovo preduzeće prenio koncesiju, prodao 90 odsto udjela laktaškoj firmi Kaldera Company za 6,8 miliona KM, a zatim 51 odsto tog preduzeća ponovo kupio za 10,6 miliona KM.  

(TI BiH/ foto: Wikipedia)