30 godina od egzodusa Srba iz doline Neretve

- U Mostaru i Nevesinju sutra će biti obilježeno 30 godina od egzodusa i stradanja Srba iz Mostara i doline Neretve.

Republika Srpska 14.06.2022 | 10:13

U Staroj crkvi Rođenja Presvete Bogorodice u Mostaru u 9.00 časova biće služen prastos, a potom će u Sabornoj crkvi Svete Trojice u Mostaru u 9.30 časova biti održana akademija sjećanja.

Planirano je da u mjestu Buna kod Mostara bude spušteno cvijeće u rijeku Bunu u znak sjećanja na stradanje srpskih civila i vojnika upravo na tom mjestu 15. juna 1992. godine.

Program obilježavanja biće nastavljen u Nevesinju gdje će u 12.00 časova biti položeni vijenci na Spomenik slobode, a u 12.10 na spomen-kosturnicu u tom mjestu.

Organizatori obilježavanja su Eparhija zahumsko-hercegovačka i primorska, Organizacija porodica zarobljenih, poginulih boraca i nestalih civila Nevesinje, potpredsjednik Gradskog vijeća Mostara iz reda srpskog naroda i Srpsko prosvjetno i kulturno društvo "Prosvjeta" iz Mostara koji pozivaju građane Mostara i doline Neretve da se pridruže obilježavanju.

Jun mjesec 1992. goodine ostaće trajno urezan u sjećanje srpskog naroda iz doline Neretve kada je u nekoliko junskih dana od Čapljine do Bradine protjerano više od 30.000 Srba, zapaljena i uništena većina imovine, a više stotina lica poginulo i nestalo.

Prilikom velike vojne akcije Hrvatske vojske, HVO-a i HOS-a, kojom je komandovao general Janko Bobetko, došlo je do egzodusa i velikog stradanja Srba u dolini Neretve.

Napadi su počeli 7. juna na Domanovićima, a 14. i 15. juna vodile su se borbe u gradskoj zoni Mostara. Saborna crkva Svete Trojice u Mostaru, simbol i srce srpskog identiteta Mostara i tada najveća pravoslavna bogomolja na Balkanu, zapaljena je 15. juna 1992. godine.

Nakon toga zapaljeni su i svi pravoslavni hramovi u dolini Neretve, a već 18. juna je većina srpskog stanovništva Mostara protjerana iz svog grada.

U junu je zapaljen i porušen manastir Žitomislić, Stara crkva Presvete Bogorodice. Nakon toga u Eparhiji zahumsko-hercegovačkoj i primorskoj oštećen je i devastiran najmanje 81 objekat Srpske pravoslavne crkve. Od ovoga broja, 24 nalazila su se na području opštine Mostar.

Prema podacima Republičkog centra za istraživanje rata, ratnih zločina i nestalih lica, kada je u pitanju hercegovačka regija smrtno je stradalo 1.576 lica.

Tokom 1991. godine smrtno je stradalo 28 osoba, a 1992. godine 1.020, zatim 1993. godine 198 lica, 1994. godine 143 lica, 1995. godine 155 lica, nakon 31. decembra 1995. godine 27 lica, te još pet lica za koja nije moguće sa sigurnošću utvrditi tačnu godinu stradanja.

Prema polnoj strukturi, smrtno je stradalo 1.413 muškaraca i 163 žene. Status vojnika imalo je 1.171 lice, a 405 su bili civili.

Na području opštine Mostar smrtno je stradalo 526 lica srpske nacionalnosti i to 380 vojnika i 146 civila. Posmatrajući polnu strukturu, riječ je o 470 muškaraca i 56 žena.

Pored navedenih lica, najmanje devet civila i 49 vojnika iz Mostara smrtno su stradali izvan teritorije opštine Mostar. To ukupnu brojku stradalih povećava na 584 lica. Još se traga za 83 lica.

Prema preliminarnim rezultatima istraživanja, na području Mostara postojalo je deset logora i mjesta zatočenja za Srbe. Srbi iz Mostara odvođeni su i u logore u drugim opštinama, te je evidentirano da su mostarski Srbi zatvarani u najmanje 28 logora i mjesta zatočenja. Ovi podaci ne obuhvataju mjesta zatočenja koja su se nalazila u privatnim objektima, gdje su Srbi zatvarani pojedinačno ili u manjim grupama.

Najzloglasnija mučilišta bila su nekadašnja vojna ambulanta, sjedište HOS-a, zatvor "Ćelovina" u Mostaru, ali i logor "Dretelj" u Čapljini, logor u Ljubuškom, te zloglasni logor "Lora" u Splitu.

Prema do sada obrađenim podacima, tokom rata u velikim razmjenama između zaraćenih strana evidentirane su najmanje 843 zarobljene osobe srpske nacionalnosti iz Mostara i drugih mjesta u dolini Neretve.

Кada su u pitanju sudski procesi za zločine nad Srbima u Mostaru, pred Sudom BiH vođena su dva procesa za zločine u logoru "Dretelj". U ovim procesima pravosnažno je osuđeno šest lica. Ostali postupci vodili su se ili se trenutno vode za zločine nad Srbima u dolini Neretve i odnose se uglavnom na zločine počinjene na području opštine Кonjic.

Osim uništavanja materijalnih tragova kulture, identiteta i spomeničke baštine, srpski narod je pretrpio i veliku materijalnu štetu s obzirom na to da je najveći broj objekata koji se nalazio u privatnom vlasništvu bio zapaljen, opljačkan, oštećen ili uzurpiran. Ukupna materijalna šteta nikada nije s preciznošću utvrđena

(Srna Foto: Ilustracija/Srna)