Otvaranje muzeja kod manastira Gomionica

Duhovna svečanost povodom 800 godina samostalnosti Srpske pravoslavne crkve i manastirske slave Vavedenje Presvete Bogorodice, osvećenje rekonstrisanog objekta "Kočićeva škola" u kompleksu manastira Gomionica i sveačno osvećenje manastirske muzejske postavke održaće se u srijedu u manastiru Gomionica.

Republika Srpska 03.12.2019 | 22:20 U sklopu Projekta obilježavanja 800 godina samostalnosti Srpske pravoslavne crkve, Republički sekretarijat za vjere sa Eparhijom banjalučkom završio je radove na Muzeju Manastira Gomionica, koji će u srijedu biti svečano otvoren.

Izloženi eksponati su dio blaga riznice ovog manastira i čine ih ikone, duborezi, stare rukopisne i štampane knjige, predmeti od metala (krstovi, bogoslužbeni predmeti, svjećnjaci), kamena plastika, tekstil i sl. Posebna vrijednost ove kulturne baštine predstavljaju freske u manastirskoj crkvi.

Na muzejskoj postavci radili su stručnjaci iz Republike Srpske: profesor dr Ljiljana Ševo, profesor dr Danijel Dojčinović, akademik Milivoje Unković, stručnjaci Muzeja Republike Srpske Dijana Egić, Đurđica Bjelošević i Ranko Jungić.

U Gomionici se nalazi zbirka ikona od 16. do 19. vijeka, zbirka rukopisnih knjiga od 14. do 18. vijeka, te knjiga iz starih srpskih štamparija iz 16. vijeka. U gomioničkoj riznici sačuvani su i umjetnički izrađeni bogoslužbeni predmeti od plemenitih metala i bogato rezbarenog drveta (krstovi, svijećnjaci, kandila, darohranilnice, kašičice) kao i od tekstila (antiminsi) datovani u razdoblje od 17. do početka 20. vijeka.



U 2020. godini očekuje se završetak kapitalne fotomonografije o manastiru Gomionica, kao i sređivanje i formiranje manastirske biblioteke. Manastirska biblioteka takođe sadrži zavidnu kolekciju ruskih štampanih knjiga 17‒18. vijeka.

Otvaranjem muzeja, manastir Gomionica, kao veliki duhovni centar, omogućiće vjernicima, a posebno učenicima i studentima, očigledan uvid u veličinu umjetničkih i kulturnih postignuća naših predaka unazad 600 godina.

U ovoj jubilarnoj godini otvoren je i Muzej manastira Žitomislić u Zahumskko-hercegovačkoj eparhiji, a trenutno se radi na sređivanju riznice i otvaranju Muzeja Eparhije zvorničko-tuzlanske.

Manastir Gomionica sa crkvom posvećenom Vavedenju Bogorodice datuje se prije 1536. godine, kada se u turskim izvorima pominje u njoj iguman Andrija. Iz 1599. godine potiče tipik manastira Gomionice, danas u Eparhijskoj biblioteci u Aradu, gdje se nalazi još nekoliko gomioničkih knjiga.



Tokom 17. i 18. vijeka manastir je bio aktivno prepisivačko središte. Održavao je veze sa uglednim monaškim centrima – Svetom gorom, Žitomislićem, Trgovištem u Vlaškoj – o čemu svjedoče knjige koje su tamo prepisivali ili štampali gomionički monasi. O povoljnim prilikama u 17. vijeku svjedoči i gomionički drvorezbareni, srebrom okovani krst, koji se danas nalazi u kolekciji Londonskog univerziteta.

Monasi su zbog austrijsko-turskih ratova krajem 17. vijeka izbjegli u manastir Hodoš u Banatu, a 1738. godine u slavonski manastir Pakru. Nakon svakog stradanja i izbjeglištva bratstvo se vraćalo u Gomionicu, tako da monaški život u manastiru nikad nije zamirao.

O aktivnosti u Gomionici sredinom 18. vijeka govori zapis na ukrašenom pjevničkom stolu koji je manastiru darovan 1747. godine, kao i podatak da joj je iste godine priložen bakarni tas. Poslije obnova 1747. i 1769. godine pridareni su zvjezdica i tepsija 1774, dva mesingana svijećnjaka 1775. i petohljebnica 1776. godine.

Natpisi datovani u 1861, 1865. i 1868. godinu uklesani na pločama od krečnjaka obavještavaju da je tada dozidana spoljna priprata i podignut uz nju drveni zvonik, a kupljena je i kuća u Banjoj Luci.

U Gomionici je 1880. godine monaštvo primio Gerasim Кočić, ootac Petra Кočića. Tokom devete deceniji 19. vijeka ovdje se zamonašio i Petrov mlađi brat Ilija, a 1887. godine i sam veliki srpski pisac počeo je da uči u manastirskoj školi, podignutoj 1882. godine. Stari konak je u 19. vijeku proširen i podignut na sprat. U niši na istočnom zidu trpezarije sačuvala se freska Bogorodice sa Hristom iz 17. vijeka.

Gomionica je stradala u bombardovanju tokom Drugog svjetskog rata. Igumana Serafima Štrkića su 1941. godine ubile ustaše. Poslije rata, Gomionica je pretvorena u ženski manastir.

Manastirska crkva je monumentalna kamena građevina sa kupolom, polukružnom oltarskom apsidom i pripratom. Oko 1900. godine dozidan joj je zvonik.

Stari živopis iz 16. vijeka sačuvan je u kupoli, pandantifima, u oltaru i niši proskomidije. Slikarstvo u zapadnom traveju je iz 19. vijeka.

(BN)