EU taksa na ugljen dioksid mogla bi BiH da košta milijarde

Naplata takse za emisiju ugljen dioksida pod nazivom CBAM trebalo bi da počne 1. januara 2026. godine. To znači da će izvoznici u zemlje EU plaćati jednu vrstu penala za proizvode koji su nastali iz takozvanih prljavih tehnologija. Ovim će posebno biti pogođeni proizvođači električne energije koji se oslanjaju na zastarjele termoelektrane.

“Bilo bi dobro da se planski pristupi zatvaranju termoelektrana i rudnika. Međutim, to je uvijek u BiH osjetljivo političko pitanje, a pogotovo sledeće godine su opšti izbori, ja mislim da se tu ništa ozbiljno neće dešavati”, kaže Damir Miljević iz Centra  za održivu energetsku tranziciju RESET.

Kad je u pitanju dekarbonizacija, BiH kasni za svijetom, Evropom ali i za susjedima. To je proces na dugom štapu, kaže Miljević. Trenutno se vodi borba za izuzeće izvoza električne energije iz mehanizma CBAM do 2030. godine.

“Mi pripremamo ozbiljne sistemske zakone koji se odnose na izuzimanje BiH iz CBAM. To je proces koji smo utvrđivali sa Evropskom energetskom zajednicom i entitetskim ministarstvima čija je to ustavna nadležnost”, rekao je  ministar spoljne trgovine i ekonomski odnosa u SM BiH, Staša Košarac.

Jedna od mjera je uspostavljanje takozvanog ETS sistema. Riječ je o sopstevnom sistemu naplate takse na emisiju ugljendioksida što bi omogućilo da najveći dio tog novca ostane u BiH i usmjeri u obnovljive izvore energije.

„Pretpostavka za uvođenje tog sistema je prvo postavljanje sistema mjerenja i monitoringa, a da bi se to uspješno odradilo entiteti moraju donijeti zakone o klimi, odnosno zakone o borbi protiv klimatskih promjena da bi se stvorio osnov za tako nešto. Nažalost nijedan entitet još nije usvojio takav zakon, a moram reći sve druge zemlje u regionu ga imaju“, kaže Miljević.

Male su šanse da BiH uspostavi ETS sistem do kraja godine, a to znači udar na konurentnost bh. kompanija.

“Mi kad smo računali neke grube procjene u prosjeku dolazi do 20 posto poskupljenja cijene naših izvoznika. Sad uzimajući u obzir sva globalna kretanja to nisu male sume novca. A kroz EU4Energy projekat koji je rađen u koordinaciji sa ministarstvom spoljne trgovine, rađene su četiri grupe procjena, četiri scenarija. Ali, da pojednostavim, u prosjeku to bi bilo 200 do 300 miliona KM gubitka godišnje ukoliko ne uđemo i ne ispunimo sve ove zahtjeve koji su pred nama”, kaže Ognjenka Lalović, direktor Sektora privrede STK BiH. 

Međutim, to ne znači da treba stati sa donošenjem potrebne zakonske regulative i podzakonskih akata. Što prije uđemo u taj voz to će biti bolje za izvozne kompanije, kaže Lalovićeva. U međuvremenu, potrebno je raditi na poboljšanju njihove energetske efikasnosti.

“Znači ova 2025., ovo što imamo do kraja godine treba raditi na tome da se privredna društva prilagode, da unaprijede svoje sisteme gdje koriste obnovljive izvore energije, na primjer kao što su solarni paneli gdje oni mogu da dokažu uvoznicima iz EU da ne proizvode te emisije CO2”, kaže Slavica Marković iz Područne privredne komore, Bijeljina .
                                                                                                                          
Ukoliko izvoznik iz BiH ne dostavi CBAM izvještaj sa pouzdanim podacima, on će biti odbijen, što znači da će platiti punu cijenu CBAM setifikata bez obzira što je stvarno stanje o emisijama ugljendiokisda naših firmi znatno niže, ističe Markovićeva.

(BN) Foto: Ilustracija BN