Izgradnja puta od Foče do Šćepan Polja uprkos obećanjima kasni

Još uvijek nije poznato kada će početi izgradnja najskupljih dvanaest i kusur kilometara asfalta na magistralnom puta M-18 koji povezuje glavne gradove Bosne i Hercegovine i Crne Gore. Novi put je preko decenije najavljivala Vlada Republike Srpske, dok je istovremeno zanemarivala održavanje postojeće ceste. Nakon dugogodišnje zabrane, na ovom putnom pravcu ponovo će saobraćati šleperi i putnički autobusi.

Projekat koji finansiraju Svjetska banka i Evropska banka za obnovu i razvoj, mogao bi koštati Bosnu i Hercegovinu oko 100 miliona evra. Paralelno bi se zajedničkim sredstvima obe države gradio moderan most na rijeci Tari, kao i zajednički granični prelaz na crnogorskoj teritoriji.

Za kašnjenje postoje bar tri razloga, otkriva Centar za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN CG).

Da bi postao operativan, Projekat održive, integrisane i bezbijedne putne infrastrukture za Bosnu i Hercegovinu, koji je u martu ove godine odobrio Odbor izvršnih direktora Svjetske banke, trebaju još ratifikovati Predsjedništvo BiH i dva doma Parlamentarne Skupštine. Kada će se to desiti za nije poznato, s obzirom da je tek krajem maja Savjet ministara BiH obavio svoj dio posla.

Javno preduzece, Putevi Republike Srpske (Putevi RS), koje je nosilac projekta, u planu nabavki za ovu godinu samo spominje tender za projektovanje i izgradnju međudržavnog mosta sa rokom izvođenja radova od 36 mjeseci, bez podrobnijih informacija.

I konačno, Uprava za saobraćaj Crne Gore je u februaru ove godine raskinula ugovor sa firmom koja je trebala projektovati pristupni put od novog mosta do zajedničkog graničnog prelaza na teritoriji Crne Gore, zato što je projektant predložio tehnička rješenja koja ne obezbjeđuju uslove za bezbjedno odvijanje saobraćaja.

Za ove dvije države izgradnja novog puta ima i simboličku dimenziju. Kada je krajem prošle godine u zvaničnu posjetu Sarajevu stigao crnogorski predsjednik Jakov Milatović, rekonstrukcija puta bila mu je na vrhu prioriteta.

“Da vas samo podsjetim da su Sarajevo i Podgorica dva najbliža, u geografskom smislu, glavna grada, udaljeni svega 170 kilometara, ali nažalost, kada prelazite taj putni pravac, to ne izgleda tako,” rekao je Milatović.

Dok se dionica puta između Nikšića i Plužina na crnogorskoj strani užurbano proširuje, kašnjenje sa radovima postaje očigledno čim se pređe granica. Nakon mosta sa drvenim pragovima kojeg istovremeno može prelaziti najviše nekoliko vozila u istom pravcu, putnike sa bosanskohercegovačke strane dočekuju kontejneri graničnog prelaza Hum i zapuštena dionica postojećeg magistralnog puta.

Dobro upućeni kažu da ovu granicu u sezoni pređe više od 300 hiljada vozila. Ako imaju sreće da ne čekaju dugo na prelazu, putnicima danas treba i do sat vremena da pređu dvadesetak kilometara do gradića Foče, uskom makadamsko-asfaltnom cestom sa puno krivina, ponekim drvenim mostićem i potocima koji podrivaju saobraćajnicu. Gužve na bosanskohercegovačkoj strani graničnog prelaza stvaraju i kombiji sa gumenim čamcima, koji voze turiste na spuštanje rijekom Tarom.

“Put ovakav kakav je, jedan je veliki kočničar razvoja ovog kraja, ne samo turizma, nego i privrede na ovim prostorima,” kaže Ivan Doderović, direktor Parka prirode “Piva” sa sjedištem u Plužinama, crnogorskoj opštini koja graniči sa Fočom. „U toku ljetne sezone se stvaraju ogromne gužve“.

Mnogi Fočaci su uvjereni da od novog puta neće biti ništa jer već decenijama slušaju neispunjena obećanja zvaničnika Republike Srpske. Javno preduzeće Putevi RS zadnjih godina finansira održavanje uglavnom samo prve dionice postojeće magistrale, od Foče do sela Kopilovi, gdje je planirana lokacija Hidroelektrane Buk Bijela.

„Čim ova dva sveca prođu, odmah će početi sa radovima,“ kaže ironično vlasnik rafting kampa i restorana koji je želio da ostane anoniman.

Projekat predviđa izgradnju nove magistralnog trase u prosjeku između pedeset i 60 metara više iznad postojeće, što u teoriji znači da bi rafting kampovi mogli nastaviti da koriste postojeću saobraćajnicu za svoje potrebe.

Predstavnici Opštine Foča su uvjereni da sve ide planiranom dinamikom: „Eksproprijacija je završena na 57 od 60 parcela a izvještaj i postupak su pratile dvije konsultantske kuće, oko ekologije, svojine i tehničke dokumentacije,“ rekla je Vesna Rašević, zamjenica načelnika Opštine Foča.

Doderović iz Nacionalnog parka „Piva“ nije pretjerano optimističan: „Nama su u Opštini Foča u februaru mjesecu rekli da će se put graditi u martu, da bi se pojavili ljudi koji kažu da se tek radi procjena uticaja, što je početni korak…i mislim da u skorije vrijeme do rekonstrukcije neće doći“.

Iz Ministarstva komunikacija i transporta BiH, u odgovoru za CIN CG kažu da su oba državna ministarstva ispunila svoje obaveze i da očekuju od „Puteva RS“ da uskoro raspiše tender za izgradnju mosta.

Veliko je pitanje koliko je ovo preduzeće sposobno da iznese ovakav ozbiljan projekat. Glavna služba za reviziju javnog sektora Republike Srpske dala je mišljenje sa rezervom za finansijske izvještaje Puteva RS za 2020. godinu. Tadašnji direktor Puteva RS bio je Nenad Nešić, kasnije državni ministar sigurnosti. Tužilaštvo BiH otvorilo je u decembru prošle godine krivični postupak protiv Nešića i njegovog nasljednika Milana Dakića, koji su optuženi za visoku korupciju i pranje novca.

Jednima magistralni a drugima pristupni put

U području obuhvaćenom Projektom registrovano je 586 lica u osam naseljenih mjesta. Osim u naseljima Brod na Drini i Kopilovi, kroz koje je proširen postojeći put i navučen novi sloj asfalta, rijetki su mještani u drugim selima koji se odvažaju da zimuju jer do svojih kuća dolaze makadamskim putevima.

U povratničkom selu Tečići nedaleko od Huma naišli smo na Selima Bostandžića i Nusreta Đendušića. Kažu da su prošlog ljeta u zgradi Opštine Foča potpisali ugovor kojim im je oduzeto zemljište za potrebe izgradnje nove magistrale. Đendušić kaže da je njegovoj familiji oduzeto oko 2800 kvadratnih metara, od čega je manji dio bila šikara a veći voćnjak pod šljivama, orasima i jabukama. On smatra da mu je ponuđena nedovoljna razlika naknade za voćnjak u odnosu na šikaru, ali dodaje da je ta klasifikacija zemljišta zavedena u katastru još prije rata.

Na njihovoj zemlji koja je oduzeta sedamdesetih godina prošlog stoljeća danas se nalaze rafting kampovi. Zemljište duž rijeke Drine prije rata je otkupljivalo preduzeće “Hidroelektrane na Drini” za potrebe izgradnje “Hidroelektrane Buk Bijela”. I tada se planirala izgradnja nove ceste, zbog čega je podignut most u naselju Kopilovi, koji je danas zarastao u šumu.

Prvi rafting kamp na Drini osnovan je 1998. godine a danas ih ima oko 27. Prošle godine Turistička organizacija opštine Foča zabilježila je preko 21 hiljadu prijavljenih noćenja. Pojedini opštinski odbornici smatraju da vlasnici rafting kampova ne prijavljuju veliki broj noćenja. Tako je na jednoj sjednici Skupštine opštine Foča, odbornik iznio podatak da je nakon kritika jedan kamp prijavio skoro četiri puta više noćenja u odnosu na prethodnu godinu. To bi moglo da znači i da na ovoj cesti tokom ljetne sezone ima daleko više vozila nego što pokazuju zvanični podaci.

„Modernizacija puta mogla bi poboljšati sigurnost saobraćaja i olakšati pristup rafting kampovima, što bi potencijalno povećalo broj posjetilaca i doprinijelo razvoju turizma“, kaže Spomenka Popadić iz Turističke organizacije Opštine Foča.

Za razliku od bosanskohercegovačkih, crnogorski rafteri smatraju da lokacija novog prelaza nije odgovarajuće rješenje za mještane.

„Ako dolaziš iz Crne Gore, recimo Plužina i hoćeš da dođeš na Šćepan Polje ili neko selo koje se tu nalazi… ti moraš da čekaš u redu na carinskom terminalu,“ kaže Jovan, vlasnik rafterskog kampa iz Crne Gore. „S trenutnim kolonama, ljeti u toku sezone i sad za praznike, to je bilo nekih četiri kilometara“.

Jovan smatra da bi zajednički granični prelaz na bosanskohercegovačkoj strani bio bolje rješenje ne samo za mještane već i za raftere iz obe države jer ima dovoljno prostora za priključne puteve: „Da ne čekaju ni oni ni mi“.

U Ministarstvu saobraćaja Crne Gore kažu da je predviđena izgradnja punkta granične policije neposredno nakon prelaska mosta, na teritoriji Crne Gore.

“Cilj je da se obezbijedi funkcionalno i efikasno rješenje koje neće značajnije ometati postojeće aktivnosti, uključujući i turističke djelatnosti poput raftinga,” naveli su iz kabineta Ministarstva saobraćaja Crne Gore za CIN CG.

(CIN CG) Foto: BN/Arhiva