Viškovićevo spasavanje budžeta

Premijer Republike Srpske Radovan Višković je početkom juna izjavio da se razmišlja o osnivanju nove banke, koja će biti u vlasništvu Republike Srpske. Cilj je, pojasnio je Višković, da se doskoči neprijateljima RS na finansijskom tržištu, odnosno da se izbjegne "ucjenjivanje pojedinih banaka, koje ne žele da ulažu u RS, jer žele njen finansijski slom".

Višković očito misli da javnost ne zna da je RS već jednom osnovala svoju banku, Banku Srpske, koja je 2017. godine otišla u stečaj, progutavši 30 miliona maraka, koliko je 2013. godine uloženo u dokapitalizaciju propale Balkan Investment Banke, u vlasništvu litvanske UKIO grupacije.

U Banci Srpske ostalo je blokirano 75 miliona evra depozita, od kojih milionski depoziti javnih preduzeća i institucija nisu bili osigurani, tako da je najveći dio i tog novca propao.

NEVRAĆENI KREDITI

Viškovićevo “spasonosno rješenje” za finansijsku stabilizaciju RS je da se formira nova banka Republike Srpske, čim se okonča stečaj Banke Srpske, koja bi se potom udružila sa Investiciono-razvojnom bankom (IRB RS).

Viškovićev plan, smatraju ekonomski analitičari, unaprijed je osuđen na propast, ne samo zato što Republika Srpska nema novca da bi osnovala novu banku u svom vlasništvu, već i zbog činjenice da IRB RS godinama posluje u “sivoj zoni” i da su iz nje izvučene stotine miliona maraka na račune firmi bliskih režimu u Banjaluci, koji nikada nisu vraćeni.

IRB RS je osnovana je 6. decembra 2006. godine, u stopostotnom je vlasništvu Republike Srpske i njena primarna uloga je upravljanje fondovima Republike Srpske u cilju očuvanja i uvećanja vrijednosti njihovih portfelja.

Takođe, IRB RS je kreditiranjem zadužena za pružanje finansijske podrške razvojnim projektima, a može da trguje i hartijama od vrijednosti. Ekonomisti navode da je IRB RS nije banka u pravom smislu te riječi, već fond, koji svoja sredstva korisnicima plasira putem komercijalnih banaka.

Netom po osnivanju IRB RS, vlastrodršci su shvatili da u IRB-u ima poprilično novca, pa su osmislili način kako da te pare daju firmama od “posebnog značaja”. Zato su odlučili da formiraju Veliki kreditni odbor, u kome sjede predstavnici Vlade RS, na čijem čelu je premijer, kao predsjednik Skupštine IRB-a.

Potom su krenuli da povlaštenim firmama odobravaju milionske kredite, bez adekvatnog obezbjeđenja uloženog novca, zbog čega te pare nikada nisu vraćene na račune IRB-a.

NEVRAĆENI ZAJMOVI

Osim spornih kredita, IRB RS je od svog osnivanja pojedinim firmama davala zajmove, odnosno odobravala im je i isplaćivala kreditna sredstva, bez posredovanja komercijalnih banaka.

Te firme, najčešće, te zajmove nikada nisu vratile, a apsolutni šampion u tom pogledu je firma “Farmland”, koja je na zajam od IRB RS dobila ravno 14.816.137,79 KM i to bez finansijskog posrednika, i još tri miliona maraka zajma, preko propale “Banke Srpske” kao posrednika.

Sav taj novac dat “Farmlandu”, uništenoj firmi čiji je vlasnik Dragan Vasiljević, intimus Milorada Dodika, nikada nije vraćen IRB-u. Niti će biti vraćen.

IRB je zajmove davala i firmi “Kaldera”, čiji je vlasnik ranije bio Milenko Čičić, takođe blizak Dodikov prijatelj, i to u ukupnom iznosu (sa i bez posredstva komercijalnih banaka) od 8.686.000 KM. “Kaldera” je u međuvremenu promijenila vlasnika, pa njome sada gospodari PROINTER ITSS, firma kojom iz sjene upravlja Dodikov sin Igor.

IRB RS je i PROINTER-u, bez finansijskog posrednika, dala zajam od 3.000.000 KM. Ovo su samo neke od povlaštenih firmi kojima je IRB, bez ikakvog obezbjeđenja, davala zajmove, koje te firme, u pravilu, nikada nisu vratile. Firma “Integral inženjering” dobila je zajam od IRB-a u ukupnom iznosu od 17 miliona KM, od čega ravno 12 miliona bez finnansijskog posrednika.

Ko su sve bili korisnici zajmova IRB, koliko je novca dato po tom osnovu i pod kojim uslovima, koliko je novca vraćeno od odobrenih zajmova (što glavnice, što po osnovu kamata), te koji je procenat naplate zajmova sasvim sigurno znaju u samom IRB-u

UMJESTO ZAJMOVA - POZAJMICE

Zajmovi, kako god da su odobravani i isplaćivani, bili su barem normativno uređeni i podaci o njima objavljivani su na zvaničnom sajtu IRB-a. Dolaskom Dražena Vrhovca na čelo ove institucije, uvedena je nova kategorija –  pozajmice.

Hodogram je sledeći - Vlada RS, u funkciji Skupštine IRB-a, donese akt kojim određuje kojem pravnom licu treba da se odobri pozajmica, u kom iznosu, po kojoj kamatnoj stopi i koji je rok za vraćanje pozajmljenog novca. Cijeli proces davanja pozajmica, kao vida zaduženja, potpuno je netransparentan, jer se podaci o njima ne objavljuju na zvaničnom sajtu IRB-a.

 Javnost, dakle, uopšte nema uvid koliko je novca i kojim pravnim licima dala IRB u vidu pozajmica.

Žurnal je od IRB-a, kao i od premijera Radovana Viškovića, kao predsjednika Skupštine akcionara IRB-a, zatražio precizne podatke u svemu ovome, ali ih nije dobio. To samo potvrđuje da ne postoji transparentnost postupka odobravanja pozajmica i da je opravdana sumnja da su “pozajmice” namijenjene kao najlakši način da firme bliske vladajućim strukturama u RS preko noći dođu do velikih količina novca. Koji potom “zaborave” da vrate.

Osim što podataka o odobrenim pozajmicama nema na zvaničnom sajtu IRB-a niti u Planu rada za tekuću godinu, nema ih ni u Izvještaju o radu koji se dostavlja Narodnoj skupštini RS na razmatranje. Prema saznanjima Žurnala, IRB je u poslednje vrijeme, pozjamice odobrila PROINTER-u i Tehničko-remontnom zavodu iz Bratunca.

(Žurnal)