Godišnjica smrti Arčibalda Rajsa

Navršava se 86 godina od smrti profesora Univerziteta u Lozani i istaknutog kriminologa svetske reputacije, švajcarskog dobrovoljca srpske vojske u Prvom svetskom ratu Arčibalda Rajsa.

Srbija 08.08.2015 | 10:00

Državni sekretar u Ministarstvu za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja Dragan Popović predvodi državnu ceremoniju kod spomenika Arčibalda Rajsa u Topčiderskom parku u Beogradu.

Rajs (južnonemačka pokrajina Baden, 8. jul 1875 - Beograd, 8. avgust 1829), osvedočeni prijatelj Srba, sebe je smatrao "drugom veličanstvenih ratnika Šumadije, Dunava, Morave, Timoka i Vardara".

O Srbima je ostavio politički testament pod naslovom "Čujte Srbi", čije su poruke aktuelne i danas.

U Kraljevinu Srbiju je stigao 1914. godine, na početku Prvog svetskog rata, na poziv srpske vlade.

Istraživao je zločine austrougarske vojska u Mačvi i Podrinju nad nedužnim srpskim civilima, a kao ratni izveštač objavljivao članke u uglednim evropskim časopisima o tim zločinima čime je probijena informativna blokada Srbije i omogućen prodor istine o stradanju.

Bio je član delegacije jugosloveske vlade na Mirovnoj konferenciju u Parizu. Posle Prvog svetskog rata radio je u Ministarstvu inostranih poslova Kraljevine SHS, u Odseku za dokumentaciju ratnih zločina i u Ministarstvu policije gde je osnovao dvogodišnju policijsku školu.

Pošto nikad nije dobio državljstvo Kraljevine SHS, radio je, pred penziju, posao veštaka za falsifikovane novčanice u Narodnoj banci u Beogradu.

Svoj politički testament pod naslovom "Čujte, Srbi!" završio je 1. juna 1928. godine.

Zatražio je da to bude objavljeno tek posle njegove smrti. Ta mala knjižica u Srbiji je štampana poslednjih dvadesetak godina u velikom broju izdanja.

Rajs u njoj piše o svim srpskim vrlinama, ali i manama za koje mnogi tvrde da su srpskom narodu i društvu svojstvene i danas.

Sahranjen je na Topčideru, a po njegovoj želji njegovo srce odneseno je u urni na Kajmakčalan, gde je sahranjeno zajedno sa ostalim oslobodiocima Solunskog fronta.

Rajsu je podignut spomenik na Topčideru u Beogradu 1931. godine, koji je nedavno obnovljen. 

Jedna osnovna škola u beogradskoj opštini Palilula nosi njegovo ime.

Na Kriminalističko-policijskoj akademiji u Beogradu od pre nekoliko godina održava se naučni skup "Dani Arčibalda Rajsa".

Proletos je premijerno prikazan dokumentarno-igrani film "Čujte, Srbi" reditelja Gorana Vukčevića, a u Narodnom pozorištu u Beogradu izvodi se drama "Arčibald Rajs".

Izvor: RTS