SNSD preko IRB-a spasava svoje firme

Obveznice uobičajeno izdaju samo velike i uspješne kompanije, koje svojim dobrim poslovnim rezultatima mogu privući dovoljan broj investitora, dok ih kod nas izdaju preduzeća koja se više ne mogu zadužiti ni kod jedne banke.

Republika Srpska 19.03.2014 | 12:10 Obveznice uobičajeno izdaju samo velike i uspješne kompanije, koje svojim dobrim poslovnim rezultatima mogu privući dovoljan broj investitora, dok ih kod nas izdaju preduzeća koja se više ne mogu zadužiti ni kod jedne banke. Investiciono-razvojna banka Republike Srpske, koja je godinama bila zlatna koka za privilegovane prijatelje aktulne vlasti u RS, danas se nalazi u veoma teškoj situaciji. Prije nekoliko mjeseci ova banka je obustavila sve kreditne linije, osim onih za kupovinu stanova, jer para više nema. Hronični nedostatak novca, sa kojim je suočena IRB je, između ostalog, posledica loših plasmana. IRB RS je osim kreditnih plasmana, značajan dio sredstava plasirala i u obveznice. Municipalne obveznice, odnosno obveznice lokalnih zajednica, emitovale su uglavnom opštine u kojima je na vlasti Savez nezavisnih socijaldemokrata. Emitovanje obveznica bio je novi način zaduženja lokalnih zajednica u RS. IRB RS je ulagala i u korporativne obveznice određenih preduzeća, što propalih javnih preduzeća, poput banjalučke i prijedorske Toplane i Olimpijskog centra Jahorina, što privatnih firmi čiji su vlasnici bliski vladajućoj eliti u RS. Tako je IRB pokupovala obveznice firme “Farmland” Nova Topola, u koju je poslednjih godina uložila milione maraka, firme “Kaldera”, u vlasništvu Dodikovog bliskog prijatelja Milenka Čičića, banjalučke Robne kuće “Boska”, čiji je vlasnik Dragan Đurić u Srbiji optužen za organizovani kriminal… Naravno, logično pitanje je zašto ta preduzeća nisu podizala kredite kod komercijalnih banaka, već su emitovala korporativne obveznice koje je putem berze kupovala IRB. Razlog je jednostavan. Da bi se zadužili kod banaka, potrebno je da firme ispunjavaju striktno propisane uslove, dok pri emitovanju obveznica preduzeća ne moraju da ispnjavaju uslove u vidu visine kapitala, visine prihoda i rashoda, odnosno dobiti, ili neki drugi uslov. Potencijalni investitori sami procjenjuju rizik investiranja u korporativnu obveznicu i prinos koji ona nosi. IRB RS je od 2010. godine do danas u korporativne obveznice devet preduzeća i obveznice dvije banke uložila ukupno 110 miliona maraka. Sve ove obveznice su emitovane preko Banjalučke berze javnom emisijom (osim obveznica Toplane Prijedor i Toplane Banjaluka, ponudom za unaprjed poznatog kupca, odnosno za IRB RS). Indikativno je da se kao isključivo i jedini investitor svih ovih obveznica pojavljuje IRB RS i da niko drugi nije bio zainteresovan da kupi te obveznice. IRB RS je očigledno smatrala da su investicije u ove obveznice isplativ i niskorizičan posao, za razliku od ostalih koji se nisu usudili da u njih ulože ijednu marku. S obzirom da se IRB pojavila kao jedini investitor obveznica, postavlja se pitanje zašto pomenute firme nisu jednostavno podigle kredit kod IRB RS. Razloga ima više, a prvi je taj što je IRB RS do maja 2012. godine svoje kredite plasirala isključivo putem komercijalnih banka, koje su pruzimale rizik ovih kredita. Od maja 2012. godine počeli su takozvani direktni plasmani IRB RS. Prema pravilima IRB RS krediti i zajmovi prema pojedinom preduzeću su ograničeni na ukupan iznos od pet miliona maraka, izuzev kredita iz sredstava Evropske investicione banke, gdje je maksimalan iznos kredita bio 12,5 miliona evra. Međutim, ni ta pravila nisu poštovana do kraja, jer je omogućeno Vladi RS da donese odluku o povećanju iznosa kredita pojedinih preduzećima, kao što je to uradila u decembru 2012. godine, odobrivši firmi “Farmland” Nova Topola kredit u iznosu od  14.816.137,79 KM. Uglavnom, vlasnici svih devet preduzeća čije je obveznice kupovao IRB RS su veoma bliski sa vrhom SNSD-a ili se radi o propalim javnim preduzećima (toplane u Banjaluci i Prijedoru, Olimpijski centar Jahorina), putem kojih se novac dobijen od kredita prelivao u privatne džepove. Dobro osmišljen plan, koji ima sljedeći hodogram : preduzeća, koja su opterećena visokim zaduženjima, lošim poslovnim rezultatima i u većini slučajeva nisu više bili u mogućnosti da podižu kredite u bankama, emituju obveznice, a njih kupuje IRB RS. Na taj način izbjegava se ograničenje kreditiranja pojedinog preduzeća do 5 milona KM i iz igre se izbacuju komercijalne banke kao nosioci rizika (banke više nisu pristajale da ovim preduzećima odobravaju kredite zbog izuzetno visokog rizika). Iz baze podataka IRB RS vidljivo je da su preduzeća čije je obveznice kupovala ta banka, prethodno dobili i značajan iznos kredita od IRB-a. Tako je banjalučka firma “Atlantik BB” dobila tri kredita u ukupnom iznosu  5.174.649,81KM. Čičićeva “Kaldera” iz Laktaša dobila je dva kredita u ukupnom iznosu  5.786.000. Obveznice “Kaldere” prvo je 21. juna 2011. godine kupila Balkan Investment Banka, da bi ih u novembru iste godine otkupila IRB. “Farmland” je dobio dva kredita od IRB RS u ukupnom iznosu od  17.816.137,79 KM, dok je Planinsko Dobro a.d. Nevesinje dobilo sedam kredita u ukupnom iznosu od  7.255.000 maraka. Paradoksalno je to što u uređenim društvima obveznice izdaju samo velike i uspješne kompanije, koje svojim imenom i dobrim poslovnim rezultatima mogu privući dovoljan broj investitora, dok kod nas korporativne obveznice izdaju ona preduzeća koja izuzetno loše posluju i koja se više ne mogu zadužiti ni kod jedne banke. Kreditni rejting tih preduzeća može se svrstati u kategoriju „smeće“, što  potvrđuje i činjenica da niko drugi osim IRB RS nije kupovao ovakve hartije od vrijednosti. Igranje narodnim parama i upumpavanje novca u problematična preduzeća je postao osnovni princip rada ove vlasti. Princip je isti, kao i u slučaju “Agrobanke” u Srbiji: zaduži preduzeće što više, otkupi državnim parama emitovane obveznice, a onda taj novac izvuci u privatne džepove. Osim što investicione odluke IRB RS i Vlade RS izazivaju podsmijeh kod svih koji imaju veze sa tržištem kapitala u RS, one predstavljaju i ozbiljne zloupotrebe javnim sredstvima. Izvor: žurnal.info