U BiH novorođenče odmah dužno 1 800 maraka!

Zaduženost po glavi stanovnika u BiH je 1800 maraka.

Republika Srpska 02.08.2013 | 20:38 Zaduženost po glavi stanovnika u BiH je 1800 maraka. Dug Republike Srpske je 4,6 milijarda, a Federacije 4,3 milijardi maraka. Međutim, gledano po broju stanovnika, gdje u Federaciji živi skoro duplo više stanovnika,  gotovo je duplo zaduženija Republika Srpska. U ovom iznosu sadržan je dug vlade, dug opština i gradova, fondova zdravstvenog i penzijskog osiguranja te banaka u vlasništvu privrede. Ukupan dug od 4,6 milijardi maraka, koliko je RS zabilježila krajem 2012. godine predstavlja 53,7 odsto bruto društvenog proizvoda (BDP). Time je RS na korak do prezaduženosti čija je granica 60 odsto bruto društvenog proizvoda. Činjenica da dug RS prelazi 50 odsto bruto društvenog proizvoda  predstavlja omču oko vrata, ionako prezadužene ekonomije Republike Srpske. Ocjena je to stručnjaka. Ekonomski analitičar Zoran Pavlović za BUKU kaže da postoje dvije analize prema kojima se mjeri zaduženost neke zemlje. Prvo mjerenje, koje koristi Vlada RS, je Svjetske banke prema kojoj oni koji su zaduženi od 40 do 60 odsto iznosa u odnosu na BDP spadaju u srednje zadužene zemlje. Drugo, vezano za standarde EU, koji je usaglašen sa Madridskim sporazumom, da zaduženje ne može biti od 60 odsto BDP i tri odsto deficita koji je prihvatljiv na godišnjem nivou bilo koje članice EU. "Prema Vladi RS mi smo srednje zadužena zemlja kao i zemlje u EU, ali postavlja se pitanje  realnosti. Zemljama u EU taj nivo zaduženja je izdržljiviji, jer je njihov BDP u prosjeku između šest i deset hiljada eura, a našeg tri hiljade", kaže Pavlović. Dok je za Vladu RS održivost duga na zadovoljavajućem nivou, za ekonomiste situacija je nije tako svijetla. Dug budžeta RS iznosi 3,1 milijardu.  Izaći iz ove situacije je, ističu, teško posebno ako se uzmu u obzir gušenje privrede koja je ključna za vraćanje duga. "Nijedan dug nije veliki ako imate privrednu aktivnost koja koristi ta sredstva i koja može da ih, praktično stvaranjem nove vrijednosti, redovno servisira. Međutim bojim se da privredna aktivnost jako posustaje. Ono što danas izgleda podnošljivo sutra, bojim se, neće biti. Novac se mora vratiti, a vraća se preko budžeta koji se direktno puni preko privrede. Ako nema privredne aktivnosti koja će na bazi novostvorene vrijednosti puniti budžete iz kojih to treba da se servisira, onda to ne može da uspije." ističe Pavlović. Fondovi su dužni više od 280 miliona, a javna preduzeća i investicijsko razvojna banka RS gotovo 900 miliona maraka. "Međunarodni monetarni fond ima razlišite sisteme finansiranja kako projekata i aranžmana koje i mi sada koristimo. To su aranžmani za prevazilaženje poteškoća i u takvim slučajevima dolaze stručnjaci koji postavljaju pravila ponašanja gdje gubite određeni dio svoga suvereniteta. Dobra strana je da vam na taj način pomažu a loša strana ograničava vas. Možda bi RS trebala razmišljati o intenzivnijem zapošljavanju radnika koji su nezapsleni i primaju pomoć iz budžeta, ali je to najčešće suprotno sa politikom MMF-a", zaključuje Pavlović. Član ekonomskog odbora SDS-a Milica Lakić upozava da je ekonomska situacija u RS krajnje alarmantna, posebno ako se pogleda stanje ukupnog duga RS a učešće privrede svega 10,5 posto. Vlast u RS troši više nego zarađuje. "Raste javna potrošnja i akcenat ove vlade je na novim kreditnim zaduženjim. Procjena otplate ukupnog vanjskog duga RS po odobrenim sredstvima do 2051. godine, a procjena otplate unutrašnjeg do 2030. godine. Od 2008. do 2012. godine vidljivo je da dolazi do novih zaduženja RS-a, gdje je učešće novih dugova po ukupnom dugu sa 46 posto poraslo skoro na 73, a učešće javnih preduzeća i IRB-a s 17,10 na 33, 88 posto", pojasnila je Lukićeva. Međutim, Vlada RS u saopštenju ističe da je za sada stanje zadovoljavajuće. Posmatrajući makroekonomske pokazatelje i indikatore zaduženosti za period 2008.-2012. godine evidentno je da je održivost duga RS na zadovoljavajućem nivou - tvrdi Vlada RS u Informaciji o dugu RS na kraju 2012. godine. Međutim, ponavlja se i stav da je potreban oprez kod daljih zaduživanja. S druge strane, imajući u vidu moguću stagnaciju BDP-a i prihoda Budžeta RS u uslovima aktuelne svjetske ekonomske krize, kao i to da izmirenje dugoročnih obaveza (proisteklih iz međunarodnih ugovora, sporazuma o finansiranju, odluka o emisiji obveznica itd.) kao prioriteta, može u većem procentu angažovati budžetska sredstva, i dalje je potreban oprez pri budućem zaduživanju, u smislu ugovaranja novih zaduženja po povoljnijim uslovima, prilagođavanja rasporeda otplate obaveza visini očekivanih prihoda u narednim godinama, odabira prioritetnih projekata za koje bi se RS zadužila, izbora krajnjih korisnika koji su kreditno sposobni, te pronalaženja novih izvora finansiranja – navela je Vlada RS u ovoj informaciji. Republika Srpska duplo je zaduženija kod komercijalnih banaka nego Federacija, dok su u Federaciji javna preduzeća zaduženija. Poslednje zaduženje od MMF-a rezultat je budžetskog deficita. Ekonomski stručnjaci savjetuju bolju kontrolu javnih rashoda, odnosno restruktuiranje tih troškova.