Zaduživanje - Omča oko vrata Srpske

Ukupni dug Republike Srpske na kraju prošle godine iznosio je više od 4,6 milijardi maraka - navodi se u informaciji Vlade Srpske koja treba da se nađe na sjednici Parlamenta Republike Srpske sredinom ovog mjeseca.

Republika Srpska 13.07.2013 | 17:41 Ukupni dug Republike Srpske na kraju prošle godine iznosio je više od 4,6 milijardi maraka - navodi se u informaciji Vlade Srpske koja treba da se nađe na sjednici Parlamenta Republike Srpske sredinom ovog mjeseca.Ekonomisti kažu da činjenica da on prelazi 50 odsto BDP-a predstavlja omču oko vrata ionako prezadužene ekonomije Republike Srpske. Dok dio njih ističe da se odavno moralo prestati sa pumpanjem javne potrošnje, drugi upozoravaju da se sprema nova zakonska regulativa koja će entitetskim vlastima dati dodatni prostor za ekonomske manipulacije. Samo prošle godine Republika Srpska kreditno se zadužila za oko 675 miliona maraka. Za Vladu Srpske, sudeći barem prema informaciji koja će se razmatrati na Narodnoj Skupštini Republike Srpske, održivost duga je na zadovoljavajućem nivou. Ekonomisti su sasvim drugačijeg mišljenja. „U ekonomskom smislu ovaj dug od blizu pet milijardi KM, koji je prešao 50 posto BDP-a, za Republiku Srpsku koja ima ovakvu privredi i siromašno stanovništvo znači ekonomsku omča oko vrata, pogotovo ako znate da se po metodologiji u BDP računaju i uzeti krediti". "Drugim riječima, sve ono što mi u narednim godinama, uslovno rečeno, proizvedemo društvenog bogatstva otići će za otplatu tih skoro pet miljardi, koliko su nas zadužili zadnjih godina“, navodi ekonomista Damir Miljević". Dug budžeta iznosi 3,1 milijardu, a dug jedinica lokalne samouprave je oko 350 miliona maraka. Fondovi su dužni više od 280 miliona, a javna preduzeća i Investiciono-razvojna banka Republike Srpske gotovo 900 miliona maraka. Ekonomista Svetlana Cenić poziva samoprozvanu “impulsnu vladu” da pokaže privredu koja će vraćati takav dug: „Mogu oni da šminkaju šta god hoće, pričaju šta hoće, ali samo pogledajte koliko duguje Republika Srpska - znači fondovi, opštine, entitet koliko duguju komercijalnim bankama. To je sada preko 900 miliona. A, recimo, 2005., prije njihovog dolaska, završena je sa 34,7 miliona ukupnog duga komercijalnim bankama, koji se odnosio mahom na opštine. Fondovi nisu imali duga, niti entitet prema komercijalnim bankama", naglašava Svetlana Cenić. Ukupni dug od 4,7 milijardi maraka, koliko je Srpska zabilježila krajem 2012., predstavlja 53,7 odsto procijenjenog bruto društvenog proizvoda - navodi se u informaciji entitetske vlade. Ali i on, prema ocjeni ekonomista, prelazi očekivane granice zaduženja. „Suština je da zaduživanjima pokušava vlada sanirati socijalne probleme, probleme u zdravstvu i pitanje penzija. Ono što je suština problema s kojim se suočava Vlada Srpske je činjenica da ima nedovoljno podstreka investiranju, nedovoljno podstreka mogućnosti dovođenja stranih investitora sa svježim kapitalom, koji bi pokrenuli neku privrednu aktivnost, koja vremenom unazad nekoliko godina zamire nakon ove krize koja je bila 2008. godine“, ocjenjuje ekonomski analitičar Zoran Pavlović. Republika Srpska najviše duguje Svjetskoj banci - oko 900 miliona maraka. Nešto manje od pola milijarde zadužena je kod Evropske investicione banke, a potom slijede zaduženja prema MMF-u, Pariškom klubu povjerilaca, Evropskoj banci za obnovu i razvoj, i drugim kreditorima. Činjenica da zaduživanje ide ubrzanim tempom, a izostaju zakoni o fiskalnoj odgovornosti i finansijskoj disciplini dokaz je da je ekonomija Srpske eksperiment pojedinaca na vlasti s ciljem njihovog ličnog bogaćenja - mišljenje je Svetlane Cenić, koja upozorava da je u pripremi zakon o konverziji duga u akcije: „Sad će da se vraća Republika, odnosno država u vlasništvo ponovo, pa će se ponovo nagađati sa nekima tamo o prodaji opet tih akcija - i tako eksperimentišu. Ustvari, sve je sračunato da vlast ima oko čega da se pogađa i uzima svoj dio, ono lično što ide u džep. Niko ne priča o tome kako će ova privreda da radi", kaže Svetlana Cenić. Realni sektor u Republike Srpske godinama se sistematski uništavao - od kriminala u postupcima privatizacije i uništavanja preduzeća do dugogodišnjeg zaduživanja usmjerenog ka javnoj potrošnji, a zarad kupovine socijalnog mira. Ekonomisti upozoravajju da ista matrica funkcioniše i danas i da neće proći dugo do potpunog kraha ukoliko vlast suštinski ne promijeni pogubnu ekonomsku politiku.