Libération o "Pravdi za Davida“

Može li to mobilisanje građana pripremiti teren za evoluciju ka demokratičnijem društvu?

Republika Srpska 18.10.2018 | 19:32 Građanski pokret „Pravda za Davida“ koji je okupio hiljade ljudi u srpskom entitetu Bosne pokazuje da se zemlja ne miri s tim da živi razapeta između nacionalističkih težnji svojih vođa.

Ništa novo na Balkanu? Prošle nedjelje, opšti izbori u Bosni i Hercegovini potvrdili su dominaciju ustoličenih nacionalističkih stranaka.

Nacionalističkih stranaka koje gotovo neprekidno dijele vlast još od rata 1992-1995. u ovoj nekadašnjoj republici bivše Jugoslavije. Jedan nepostojeći događaj za mnoge posmatrače i međunarodne medije.

Međutim, s one strane hiper-stabilnosti koja naizgled karakteriše političku situaciju u Bosni i Hercegovini, postoje izvjesni pomaci. Posljednji primjer je pokret „Pravda za Davida“. Odnosi se na Davida Dragićevića, mladića od 21 godinu, koji je pronađen mrtav marta ove godine u Banjaluci, glavnom gradu Republike Srpske, srpskom dijelu zemlje. Policija je tvrdila da se radi o nesreći. Ali vrlo brzo se otkrilo da je mladić mučen a potom ubijen, i da je policija širila razne fake news, na primjer da je David bio drogiran i da je prije smrti počinio provalnu pljačku.

Otada, Davidov otac, Davor Dragićević, ulaže sve svoje očajanje i svu svoju energiju u zahtijeve za istinom i kažnjavanjem krivaca, istovremeno osuđujući režim na vlasti koji je u najmanju ruku pokušao da sakrije zločin, ako nije direktno bio u njega umiješan. Mnogi ljudi su se otada priključili ocu podržavajući ga i svakodnevno se okupljajući na glavnom gradskom trgu, simbolično preimenovanom u „Davidov trg“, oko skulpture koja predstavlja podignutu pesnicu.

Više od 40.000 manifestanata

Bilo je i drugih mobilizacija građana u Bosni i Hercegovini posljednjih godina, januara-februara 2008, juna-jula 2012, i februara-marta 2014, koji su protestovali protiv nesposobnosti režima i stranaka na vlasti da se uhvate u koštac sa svakodnevnim problemima običnih ljudi. Ali one su se dešavale uglavnom u FBiH, drugom dijelu Bosne i Hercegovine, i naročito u Sarajevu i Tuzli.

Sa pokretom „Pravda za Davida“ na čelo izbija glavni grad Repubike Srpske. Organizatori su, dapače, povezani sa sličnim pokretom u Sarajevu, gdje jedan drugi otac već dvije godine zahtijeva da bude objelodanjena istina o smrti njegovog sina. Očevi dva mladića, Davor, koji je Srbin, i Muriz, koji je Bošnjak, sreli su se posljednjih mjeseci u više navrata, i međusobno se podržavaju.

U petak 5. oktobra, pokret „Pravda za Davida“ je uspio da okupi preko 40.000 ljudi na trgu u Banjaluci. Nikad viđeno u Republici Srpskoj, kojom željeznom rukom vlada Milorad Dodik, moćnik koji više od deset godina kontroliše sve nivoe države u ovom dijelu Bosne i Hercegovine. Trenutak nade za sve one koji više ne žele da trpe oligarhije na vlasti.

Peti oktobar je takođe dan pada Slobodana Miloševića u Srbiji, nakon masovnih protesta u Beogradu koji su trajali nedjeljama. Istorijski datum za Srbiju. Neki su se pozivali na „revoluciju 5. oktobra (2001) za vrijeme protesta u Banjaluci, premda kontekst nije isti. I premda su mnogi od onih koji su učestovali u 5. oktobru 2001. danas razočarani, zato što Miloševićev pad nije doveo do istinske demokratizacije Srbije.

Propaganda i klijentelizam

Do čega će dovesti „Pravda za Davida“? Neki su gajili nadu da će ovaj protest uticati na izbore od prošle nedelje. Ali to se nije desilo, stranka Milorada Dodika ostaje na vlasti, na šta je možda uticao i nedostatak kredibiliteta tradicionalnih opozicionih stranaka, i odbijanje „Pravde za Davida“ da se konstituiše kao politička organizacija. Ali čak i ako nije doprineo promeni aktuelnog političkog stanja, dugotrajnost, energija i riješenost ovog pokreta i dalje su upečatljivi, u jednoj zemlji za koju kažu da je toliko okamenjena.

Taj pokret, kao i druge masovniji protesti građana ovih poslednjih godina, pokazuje da društveno i građansko nezadovoljstvo djelimično uspijeva da se izrazi, što je snaga koja okuplja ljude prelazeći linije politčkih, etničkih ili socijalnih fraktura zemlje. I to uprkos režimu propagande, klijentelizma i korupcije koji su stranke na vlasti uspostavile prije više od dvadeset godina.

Može li to mobilisanje građana pripremiti teren za evoluciju ka demokratičnijem društvu? Osamdesetih godina, većina Evropljana nije mogla zamisliti da će Berlinski zid pasti mirno. Istorija im nije dala za pravo. Nemojmo potcijeniti iznenađenje koje nam rezerviše istorija. U Bosni i Hercegovini takođe.

Izvor: Buka/Libération, 10. 10. 2018.
Comme un air de nouveauté en Bosnie-Herzégovine
Nicollas Moll