11 godina od martovskog pogroma

Eparhija raško-prizrenska danas će molitveno obilježiti 11 godina od najvećeg egzodusa Srba na Kosovu i Metohiji koji se dogodio u prisustvu predstavnika vojnih i mirovnih misija međunarodne zajednice.

Srbija 17.03.2015 | 08:10

U djelimično obnovljenom hramu Svetog Nikole u Prištini danas će biti služen parastos žrtvama pogroma, navodi se u saopštenju iz Eparhije.

U martovskom pogromu 2004. godine, u rušilačkim napadima albanskih ekstremista život je izgubilo 19 osoba, a više stotina lica pretrpjelo je fizičke povrede, podsjećaju u Eparhiji.

Tokom dvodnevnih organizovanih napada na srpske enklave i svetinje zapaljeno je i oštećeno više od 900 domova, dok je dodatnih 4.000 Srba koji su preživjeli najteže godine poslije oružanog sukoba 1999. godine bilo prinuđeno da napusti svoja ognjišta.

Ekstremisti su se posebno obrušili na srpske pravoslavne svetinje. Uništeno je 35 crkava i manastira, a u ovim nezapamćenim vandalskim aktima, od kojih su neki prenošeni uživo na lokalnim kosovskim televizijama, zauvijek su uništene brojne ikone i nepokretna kulturna dobra koja su vijekovima preživjela osmansku okupaciju i svjetske ratove.

U saopštenju Eparhije ističe se da je 17. mart 2004. godine posebno bolno pogodio srpski narod i njegovu Crkvu zbog toga što se sve ovo dogodilo ne u vrijeme ratnog haosa, već u prisustvu više hiljada pripadnika međunarodnih mirovnih snaga KFOR-a, kosovske policije i UNMIK-a od kojih niko nije javno preuzeo odgovornost za brojne propuste.

"Najteža od svega je činjenica da već evo 11 godina nije provedena ozbiljna istraga povodom ovog nasilja i da nisu pronađeni organizatori masovnih i koordinisanih vandalskih napada, iako su svi međunarodni predstavnici koji su tada posetili Kosovo i Metohiju veoma eksplicitno ukazali da je reč o dobro organizovanim akcijama uz aktivnu podršku kosovskih medija na albanskom jeziku", navode u Eparhiji.

Odsustvo istrage posebno je kritikovao i OEBS u svom izvještaju povodom ovog nasilja.

Simbolično mali broj lica kažnjen je lakšim i uslovnim kaznama, kao na primjer za paljenje drevne Bogorodice Ljeviške, spomenika pod zaštitom UNESKO-a iz 14. vijeka za čije su skrnavljenje fresaka kažnjena četiri kosovska Albanca uslovnom kaznom od četiri mjeseca.

Nažalost, kako se navodi, nasilje koje se sporadično nastavlja protiv srpskih svetinja i povratničkih domova do danas nije zaustavljeno.

"Ovo pokazuje da bez obzira na sve što je učinjeno kako bi se stvorili bolji uslovi za život Srba i dalje postoji veoma visok stepen rizika da se slični napadi ponove, a sve sa ciljem sistematskog uništavanja baštine srpskog naroda na ovom prostoru koje za današnje lokalne ultranacionaliste i dalje predstavlja bolan podsetnik srpske istorije koja se jeftinim falsifikatima ne može izbrisati iz istorijske nauke i istorije umetnosti ovog dela Balkana", naglašvaju u Eparhiji raško-prizrenskoj.

Srpska pravoslavna crkvam, ističu u Eparhiji, jevanđelski je podnijela i ovaj talas nasilja nad svetinjama, kao onaj koji su tokom Drugog svjetskog rata izvršili balisti ili raniji iz vremena petovjekovne osmanske okupacije.

"U procesu obnove od 2005. godine obnovljeno je ili donekle popravljeno oko 70 odsto objekata oštećenih ili uništenih 2004. godine i po međunarodnim zahtevima u obnovi su učestovale i kosovske institucije pod nadzorom i organizacijom Saveta Evrope. Poseban uspeh predstavlja obnova Bogoslovije u Prizrenu koja se nastavlja obnovom dve najveće zgrade koje finansira Evropska komisija", dodaje se u saopštenju.

Takođe su obnovljene i privremeno zapustjele parohije u Prizrenu, Prištini, Peći, Uroševcu, Vučitrnu i Istoku, iako do očekivanog većeg povratka prognanika u ove gradove nije došlo zbog opšteg nedostatka bezbjednosti i etničke netolerancije.

"Martovski pogrom bio je velika tragedija za SPC, ali je još veća tragedija i sramota za kosovske institucije čiji predstavnici i danas vode ovo društvo i tobože pretenduju na evropsku budućnost, iako nikada nisu prihvatili ni najmanji stepen svoje odgovornosti za nasilje 2004. godine", ukazuje Eparhija raško-prizrenska.

Ova eparhija nastaviće sa procesom obnove koliko god to mogućnosti dozvoljavaju, ali isključivo na principima posebnog položaja koji je dat SPC međunarodnim dokumentima i kosovskim zakonima.

Zbog dugoročne ugroženosti hrišćanskih svetinja u vremenu etničkog i vjerskog radikalizma na Kosovu i nesposobnosti lokalnih institucija da bez međunarodnih pritisaka adekvatno vrednuju i zaštite baštinu srpskog naroda na ovom prostoru posebna vrsta zaštite srpske baštine i iznad svega njenog naroda na Kosmetu je i te kako dugoročno potrebna, navode u Eparhiji.

"Pre ili kasnije tema srpske baštine mora da dođe na dnevni red dijaloga između Beograda i Prištine, pogotovo usled sve agresivnijih najava pojedinih političara u Prištini da dosadašnje mere zaštite srpske baštine treba revidirati i našu baštinu lišiti njenog istorijskog i duhovnog identiteta", kažu u Eparhiji.

Iz Eparhije ističu da će potresne scene masovnog uništavanja crkve Svetog Apostola Andreja u Podujevu sa lokalne albanske televizije od 17. marta 2004. godine zauvijek ostati živi podsjetnik najbrutalnijeg nasilja nad hrišćanskim svetinjama u Evropi u novije vreme.

Kao u brojnim drugim slučajevima, kako se navodi, akteri vandalskih napada nisu bili pojedinci, već masa mladih ljudi koji su sistematski izloženi antisrspkoj i antihrišćanskoj radikalizaciji.

U talasu nasilja na Kosovu i Metohiji od 17. do 19. marta 2004. godine ubijeno je 19 civila, od kojih osam Srba i 11 Albanaca, a više od 900 osoba je povrijeđeno.

Etnički je očišćeno šest gradova i devet sela, porušeno je, zapaljeno ili teško oštećeno 935 srpskih kuća i deset društvenih objekata. Uništena su i 72 vozila UN.

U pogromu je uništeno ili do temelja spaljeno 39 hramova SPC, među kojima 18 spomenika kulture, poput hrama Bogorodice Ljeviške u Prizrenu.

Izvor: Agencije