80 godina od smrti Mihajla Pupina

Danas se navršava 80 godina od smrti velikog srpskog naučnika, pronalazača, profesora, patriote i diplomate Mihajla Pupina Idvorskog.

Srbija 12.03.2015 | 11:55

Mihajlo Pupin rođen je u mjestu Idvor u Banatu 9. oktobra 1854. godine, a umro je u Njujorku 12. marta 1935. godine.

Povodom 80 godina od smrti Mihajla Pupina u njegovom rodnom Idvoru trebalo bi da bude postavljen spomen-putokaz usmjeren ka 26 svjetskih gradova u kojima je živio, radio ili ih je povezao.

Putokaz će biti postavljen u Memorijalnom kompleksu u kome su Pupinova rodna kuća, osnovna škola koju je pohađao i njegova zadužbina.

Na lijepo dizajniranom stubu naći će se imena gradova u kojima je naučnik živio, uz oznaku razdaljine od Idvora - "nulte tačke" iz koje se otisnuo na dugo putovanje sve do Amerike, gdje je stekao slavu kao profesor i pronalazač na Kolumbija univerzitetu.

Na stubu će biti i imena nekih gradova u kojima nije bio, ali su zahvaljujući pronalasku Pupinovog kalema, povezani u mrežu koja spaja udaljene tačke širom planete.

Dio ovog obilježja je i tekst iz Pupinove autobiografije "Od pašnjaka do naučenjaka", za koju je dobio Pulicerovu nagradu.

Pupin je uživao veliki ugled u Americi, bio je jedan od dvanaestorice naučnika - osnivača Agencije za aeronautiku koja je prerasla u NASA, predsjednik Njujorške akademije nauka i predsjednik Univerzitetskog kluba u Njujorku. U tim institucijama bio je prvi predsjednik koji nije rođen u Americi.

Najznačajnija laboratorija na Kolumbija univerzitetu nosi Pupinovo ime. Iz nje je izašlo više od 30 nobelovaca. Samo sedmorica od njih dobili su Pupinovu medalju, jer je ona priznanje za posebne nacionalne zasluge.

Pupin se družio sa najmoćnijim ljudima svog vremena - od američkih predsjednika njegovi prijatelji bili su Ruzvelt, Kulidž, pa i Huver, a posebno su značajne njegove veze sa Vudroom Vilsonom, tadašnjim američkim predsjednikom, koje su umnogome pomogle da nove granice Evrope budu "nacrtane" na način koji odgovara srpskim interesima.

Vilson je u američkom Kongresu 8. januara 1918. godine naveo da Srbija po završetku rata treba da dobije izlaz na Jadransko more.

Pupin je patriotizam mnogo puta potvrdio djelom, i cjelokupnu imovinu, a bio je milijarder, stavio je pod hipoteku da bi obezbijedio sredstva za Srbiju u Prvom svjetskom ratu.

Njegovim novcem finansiran je proboj Solunskog fronta, a kada su ga upitali zbog čega je u tom teškom trenutku za srpsku vojsku dao zajam odgovorio je: "Ako nestane Srbija, neka nestanem i ja."

Malo je poznato da je američki predsjednik Vudro Vilson proglasom pozvao američki narod da 28. jula 1918. godine po crkvama odaju počast hrabrim Srbima za sve što su preživjeli u ratu, a "Srpski dan" u Vašingtonu održan je zahvaljujući Pupinu.

Pupin do nedavno nije imao nikakvo obilježje u Beogradu, ali je nepravda ispravljena, pošto je Pupin dobio most, a uskoro će imati i spomenik u Bulevaru kralja Aleksandra - preko puta Univerzitetske biblioteke, koja je podignuta zahvaljujući njegovom zalaganju.

Bio je profesor na Univerzitetu Kolumbija, nosilac jugoslovenskog odlikovanja Beli orao Prvog reda i počasni konzul Srbije u SAD, kao i jedan od osnivača i dugogodišnji predsjednik Srpskog narodnog saveza u Americi.

Pupin je dobio i Pulicerovu nagradu /1924/ za autobiografsko djelo "Od pašnjaka do naučenjaka".

Mihajlo Pupin je tokom svog naučnog i eksperimetalnog rada dao značajne zaključke važne za polja višestruke telegrafije, bežične telegrafije i telefonije, potom rentgenologije, a ima i velikih zasluga za razvoj elektrotehnike, a zaslužan je i za pronalazak Pupinovih kalemova.

Dobitnik je mnogih naučnih nagrada i medalja, bio je član Američke akademije nauka, Srpske kraljevske akademije i počasni doktor 18 univerziteta.

Otac mu se zvao Konstantin, a majka Olimpijada, a po dolasku u Ameriku dodao je svom prezimenu i riječ "Idvorski" čime je naglasio svoje porijeklo. Imao je četvoricu braće i pet sestara.

Pupin se 1888. godine oženio Amerikankom Sarom Katarinom Džekson iz Njujorka sa kojom je imao kćerku Barbaru, ali su u braku bili samo osam godina kada mu je supruga preminula nakon teške upale pluća.

Umro je 12. marta 1935. godine u Njujorku i sahranjen je na groblju Vudlon u Bronksu.

Pupinov najznačajniji pronalazak je u svijetu poznat pod nazivom "Pupinova teorija" kojom je riješio problem povećanja dometa prostiranja telefonskih struja.

Pupin je objavio oko 70 tehničkih članaka i izveštaja i 34 patenta.