Ljubomir Ranković o knjizi "Prorok Miloš Milojević"

Povod da se još jednom suočimo sa fenomenom istorije i njenim značajem za život čoveka kao pojedinca i čitavih naroda, predstavlja nedavno objavljena knjiga Akademika Draga Mirkovića pod naslovom: Prorok Miloš Milojević.

Republika Srpska 07.11.2019 | 12:43 Ova knjiga, kao ni jedna do sada, otvara mnoga bolna pitanja o etici i „poštenju“ istorije kao nauke.

Čitaocu koji pročita ovu knjigu, bolno i cinično zazvučaće latinska fraza: Istorija je učiteljica života. Razumeće je kao grubu i neumesnu metaforu. Lik učiteljice iz detinjstva nosimo kao milo sećanje i najlepšu uspomenu celoga života.



Međutim, Mirkovićeva knjiga uveriće nas da istorija liči na proračunatu i bezdušnu guvernantu katoličkih samostana i internata, hladnu i okrutnu. Ona nas ne upoznaje sa onim najvažnijim u čoveku i narodu.

Ona samo pamti i registruje formu, ljušturu, opnu... Bez duše, sadržaja i suštine. Od nje ne saznajemo ništa o potresnim dramama pojedinačnih ličnosti i čitavih naroda. Staru usedelicu, Gospođu istoriju, to ne interesuje. NJoj su važne brojke i samo brojke, godina i vekova. LJudi i narodi nisu brojke, već ličnosti i kolektivi... Kosmos, svemir, večnost... Drago Mirković u knjizi o Milošu Milojeviću svedoči da istorija mora, najpre i iznad svega, da ima opredeljenje za istinu po svaku cenu, a istoričar mora posedovati svest da je istorija kao istiniti svedok i saputnik snažan motivacioni činilac u životu pojedinca i celog naroda.

Veliki i ozbiljni narodi imaju istoriju koja je u službi njihovog kontinuiteta i identiteta. Srbi nemaju sreće sa ovom naukom. Srpska istorija ne poznaje važne i uzvišene zakone kontinuiteta i zato su narod sa velikom krizom identiteta. U narodnom životu uvrežila se nesuvisla izreka kojoj se slepo veruje: Pobednici pišu istoriju. Sveti Vladika Nikolaj suočen sa srpskom neodgovornošću prema svojoj istoriji rekao je: „Nije čudo što nam je takva naša crkveno-narodna istorija, kada je pišu Slijepčevići (istoričar SPC Đoka Slijepčević) i Ćorovići (srpski istoričar Svetozar Ćorović)“.

Među srpskim istoričarima retki su pregaoci koji su bili svesni važnosti istorije za narodni život, za njegovu prošlost i sadašnjost, a naročito za budućnost. Jedan od takvih je ugledni Mačvanin, Akademik, profesor i poliglota Miloš Milojević. Prometejskim pregalaštvom pristupao je teškom podvigu proučavanja života svoga naroda, njegovog praporekla, jezika, kulture, tradicije, običaja, navika, antropoloških karakteristika, uspona i padova u svom istorijskom hodu. Preko 4.000 stranica rukopisa složenih u sanduke ostalo je iza njega.

Nešto od toga je objavljeno, a najvećem delu izgubio se trag. NJegovo kolosalno životno delo, nažalost, nije našlo mesta u srpskoj naučnoj istoriografiji. U obimnoj knjizi poznatog srpskog istoričara i akademika Radovana Samardžića, Pisci srpske istorije, nažalost, o njemu nema ni pomena.
Zašto?

Istoričar, erudita i poliglota Miloš Milojević u svom istorijskom radu služio se istorijsko-prosvetiteljskom metodom. Svetlošću dubokih korena i tragova života srpskog naroda, koje je nalazio prvenstveno u njegovom jeziku, tradiciji i običajima, osvetljavao je sadšnjost i snažan fokus svetlosti bacao u budućnost, čime je osvetljavao i trasirao sigurne puteve svome narodu. Tragajući za srpskim poreklom spuštao se u dubine milenijuma i vekova, čak do daleke Indije, i poput velikog Vladike Nikolaja Velimirovića, svedočio da je naše poreklo iz te prakolevke naroda i civilizacija. Velikog indijskog pesnika Rabindranata Tagoru, Nikolaj je na Kolarcu 1926. godine, predstavio kao „našeg dalekog rođaka iz Indije“.

Važno je istaći „sudnja vremena“ u kojim je živeo i stvarao Miloš Milojević. Druga polovina HIH veka, bila je epoha velikog buđenja i raskivanja vekovnih okova srpskoga ropstva pod Turcima. Milojević se, kao sin sveštenika Stevana iz Crne Bare i, jedno vreme kao profesor Bogoslovije, borio krstom, mačem i perom za slobodu svoje otadžbine, ali istovremeno podizao krila svome narodu otvarajući mu blistave vidike njegove slave i veličine, koju su njegovi neprijatelji, i „domaći i strani“, uporno zaklanjali i zamagljivali. Jer zna se: Čovek i narod slobodni duhom nikada ne mogu biti porobljeni.

Za svaku pohvalu je naslov koji je za ovu knjigu odabrao akademik Drago Mirković. Prorok, u bibliskom smislu i kontekstu, nije samo onaj koji „predviđa“ budućnost. Prorok je, pre svega, onaj koji tačno i nepogrešivo osvetljava i tumači sadašnjost i aktuelne „znake vremena“, radi pouzdanijeg hoda i orijentacije u budućnosti. U knjizi autor to snažno ističe, citirajući poruku Milojevića Stojanu Novakoviću: „Ja radim za budućnost, a Gospodin Novaković za sadašnjost... Ja radim da ostavim mlađima da dorađuju i privređuju, a Gospodin Novaković hoće sadašnje naraštaje da prerađuje“.

Ko se iole bavio ili bavi istorijom kod Srba, svedok je da se srpska istorija, uglavnom i pretežno, bavi „prerađivanjem“, ili kako se to moderno kaže: manipulacijom naroda u razne namene i svrhe. Akademik Mirković knjigom o Milošu Milojeviću ukazuje u konstruktivnu funkciju istorije u životu pojedinca i naroda. Istorija treba da svedočanstvima o velikim događajima, ličnostgima i njihovim žrtvama i podvizima, krepi klonuli narodni duh i diže krila posustalom pokoljenju.

Život i delo istoričara Miloša Milojevića i knjiga akademika Draga Mirkovića o ovom velikom nacionalnom borcu, čije su grudi krasile brojna ratna i naučna odličja i priznanja, predstavljaju prometejski podvig za svoj narod. Obojica su izašli na put kojim se u našoj istoriji „ređe ide“. Na put kojim su u daljoj prošlosti hodili slavni Nemanjići, a u novijoj epohi Karađorđe, Miloš, Vuk Karadžić, Mihailo Pupin, Jovan Cvijić, Vladika Nikolaj, Patrijarh Pavle...
NJihov put postao je srpskom narodu putokaz u budućnost!

(BN)