„Vog“ pisao o Hramu Sv. Save

Na prilazu Beogradu, Hram Svetog Save izbija sa vrha vračarskog brda kao dragulj grada. Njegova grandiozno bela mermerna i granitna fasada natkrovljena bakarnom kupolom sadrži tajnu – unutrašnjost drugog po veličini pravoslavnog hrama na svetu većinom je nedovršena. Slično kao i svetski poznata Sagrada familija u Barseloni, beogradski Hram Svetog Save večiti je „rad u toku“, koji se nalazi u raznim fazama gradnje više od stotinu godina, piše časopis „Vog“.

Srbija 02.11.2017 | 15:46 Plan za Hram predstavljen je 1893. godine, na mestu izabranom zbog važnosti u životu prvog srpskog arhiepiskopa. Rođen kao u kraljevskoj porodici krajem 12. veka, Rastko Nemanjić odrekao se krune još u mladosti zarad života u službi religije.

Pobegao je noću na Svetu Goru, gde je postao monah i dobio ime Sava i posvetio svoj život razvoju srpske crkve.

Njegovi napori doveli su do toga da je postao prvi srpski arhiepiskop, pa ima logike da se Hram Svetog Save, nakon što su Turci, tokom srpskog ustanka 1594. godine, spalili njegove ostatke na beogradskog brdu Vračar, izdigne na mestu gde je njegov pepeo ostao.

Gradnja Hrama počela je 1935. godine, negde u vreme kada je gradnja Sagrada familije (Sagrada Família), koja je počela 50 godina ranije, usporena značajno zbog Španskog građanskog rata, oko 2.000 kilometara zapadno od Beograda.

Kao i u Španiji, politika i rat usporiće gradnju Hrama. Drugi svetski rat doneo je bombardovanje Beograda, što nemačko što savezničko, a radovi su posle toga decenijama zamrli. Tokom rata, unutrašnjost su koristili Nemci, kao parking u početku, a kasnije kao skladište.

Srbija je posle rata ušla kao deo socijalističke Jugoslavije, a rezultat toga bio je da je mesto za Hram postalo vlasništvo jugoslovenskih vlasti.

„Posle rata, komunističke vlasti nisu želele da vrate plac srpskoj crkvi 40 godina. Iskorenjivali su pravoslavnu crkvu. Ipak, posle 40 godina, naš patrijarh je dobio dozvolu da nastavi gradnju. Morao je da pita 88 puta“, kaže Mladen, radnik u Hramu.

Nastavak gradnje Hrama 80-ih godina
Radovi su konačno nastavljeni 1986. godine, posle pauze od 35 godina. Entuzijazam je bio na izuzetno visokom nivou. Zidovi su vrlo brzo dostigli planiranu visinu, a 4.000 tona teška kupola podignuta je na vrh sa unutrašnje strane u poduhvatu koji je trajao 40 dana.



Raspad Jugoslavije i ponovni prestanak radova 

Onda se Jugoslavija raspala, a 1991. godine gradnja je ponovo stala i narednih deset godina nije nastavljena.

„Mišljenje našeg patrijarha Pavla bilo je da mnogo važnije pomoći ljudima. Imali smo mnogo izbeglica i mnogo ljudi kojima je trebalo pomoći. Zato je odlučio da se ponovo stane sa gradnjom, pa su radovi nastavljeni tek 2000. godine", objašnjava Mladen.

Danas, u Beogradu se i dalje mogu videti vidljivi znaci decenijske borbe - mnoge zgrade raspadaju se od NATO bombardovanja 1999. godine. Oko kilometar jugoistočno, Hram Svetog Save, pošteđen ikakvih značajnih oštećenja, bliže je završetku radova nego ikada ranije.

Od 2000. godine gradnja je počela i bila finansirana od donacija konzorcijuma najvećih srpskih kompanija, ali i sitnim donacijama običnih ljudi.

Uprkos tome što je spoljašnjost zgrade završena 2004. godine, samo jedan korak unutra otkriva koliko još posla ostaje da se uradi. Za prosečno oko, centralna odaja tek je nešto više od betonske hale, sa okolnim ciglanim zidovima i stubovima.

Galerija u levom delu zdanja služi kao kapela, u kojoj kombinacija trenutne i stalne ikonografije ukrašava prostor. 

Ipak, u dnu besprekornog mermernog stepeništa leži zadivljujuća podzemna kripta. Ogromna prostorija sija od kitnjastih zlatnih lustera, staklenih mozaika od Murano stakla apsolutno zapanjujućih freski.



Nije potrebna Gaudijeva bujna mašta da bi mogli da zamislite na šta će Hram Svetog Save izgledati nakon završetka. Unutrašnjost je planirana da bude ispunjena šarenom kombinacijom mozaika, freskama i reljefima u kamenu. Očekuje se da će timu od 90 umetnika trebati osam godina da završe mozaik površine 17.000 kvadratnih metara.

Priča o Savinom životu dobro je poznata u srpskom narodu.

„Ko bi odlučio da se odrekne prava na vlast i izabere život molitve i službe. Za srpski narod, on je zaista najveći. Nije tražio da to bude, ali božji plan je bio drugačiji", kaže Mladen.

Onda je čitava priča oko hrama zaista prikladna - da beogradski Hram Svetog Save izdrži decenije prepreka i, konačno, danas stoji skoro završen. Nešto kao sopstvena verzija srpske bajke, zakučak je teksta u Vogu.

(RTS / Vogue)