Kolaps javnog sektora u Srpskoj

Ukupan dug Srpske procjenjuje se na 5,5 milijardi maraka. Sve je sigurnije da budžet ne može da isfinansira sve planirane izdatke bez novih zaduživanja. Javna preduzeća i fondovi bilježe gubitke i finansijske probleme, za koje je teško naći rješenja.

Jedan od najupadljivijih su dugovanja zdravstvenih ustanova za doprinose, pa su sami zdravstveni radnici došli u situaciju da nemaju ovjerene zdravstvene knjižice. Samo u prošloj godini njihov dug prema fondu PIO narastao je sa 34 na 60 miliona maraka, pa je potezima resornog ministarstva naređeno da zdravstvene ustanove moraju redovno izmirivati obaveze, ili će im se za isti iznos umanjivati uplate iz Fonda zdravstvenog osiguranja.

Najviše zbog duga zdravstvenih ustanova, deficit fonda PIO u prošloj godini je narastao na 34 miliona KM. U Fondu zdravstva do sada nisu otkrili sa kolikim deficitom posluju, a u odgovoru na pitanje magazina Istina kažu da se zahvaljujući uštedama I racionalizaciji troškova deficit smanjuje od 2012. godine.

“U poređenju sa 2012. godinom iskazani deficit u 2014. godini je smanjen za 60 odsto, a u poređenju sa 2013. godinom za 55,39 odsto, navode u odgovoru iz FZO.

Sistemske greške

Oni koji prate rad javnog sektora i ekonomske prilike u Srpskoj, u razgovoru za Istinu, ističu da se problemi ne mogu riješiti samo uštedama, iako je neracionalno trošenje uticalo na stvaranje problema.

Pritisak na fondove će se povećavati jer je sve manje radnika koji primaju platu i čiji poslodavci redovno plaćaju doprinose, smatra urednik portala Kapital, Siniša Vukelić. Osim toga što ističe da je broj penzionera veći od onih koji primaju platu, Vukelić dodaje da je trenutnoj situaciji doprinijelo to što se na vrijeme nije ušlo u potrebne reforme.

“Za suštinsku reformu Fonda PIO je bilo predviđeno 200 miliona KM od prodaje Telekoma. Međutim, taj novac je usmjeren na izgradnju neprofitabilnih objekata, plaćanja koncerata i sportskih događaja. Fond dalje ne može funkcionisati bez novih zaduživanja ili reformi, ali ni za reforme nemamo novca jer bi sada možda koštale i više. Jedna od stvari koju je bilo neophodno uraditi je razdvajanje stečajnih od dodijeljenih penzija, koje bi prešle na budžet”, kaže Vukelić.

On očekuje da će u dogledno vrijeme biti povećan prag za odlazak u penziju, provedena striktnija provjera invalidskih penzija, ali dodaje da su u pitanju površinske korekcije, te da jedino pravo rješenje dolazi sa povećanjem broja radnika.

Čitav je niz javnih ustanova koje imaju probleme. Revizorski izvještaj utvrdio je da je nepokriveni deficit Fonda za dječiju zaštitu Republike Srpske 2014. iznosio 1,82 miliona, dok je akumulirani gubitak dostigao 12,56 miliona maraka.

Javno preduzeće Željeznice Republike Srpske prema zvaničnim informacijama ima gubitak od 265 miliona KM, od kojih je 34 miliona nastalo 2014. godine.

Šume Srpske iskazale su gubitak u 2014. godini od 715.000 KM, a ukupan dug je 70 miliona.

Takođe, teško je naći opštinu ili grad u Srpskoj koji nemaju deficit u budžetu, ili prostije rečeno, skoro sve torše više para nego što prihoduju.

Momir Dejanović, predsjednik Centra za humanu politiku iz Doboja, kaže da je stanje u javnom sektoru više od krize, te da se može reći da je u pitanju namjerna sistemska greška.

“Kriza je privremena, i ona bude i prođe, a ovdje se radi o partokratskom, klijentelističkom i koruptivnom projektu, koji traje u kontinuitetu četvrt vijeka. U lokalnoj i republičkoj upravi, te javnim preduzećima, ima gotovo dva puta više zaposlenih nego što je to stvarno potrebno. Postoje mnoge parajavne institucije koje služe za zbrinjavanje partijskog kadra i rodbine”, smatra Dejanović

Dio tvrdnje koja se odnosi na stranačko zapošljavanje potvrđuje i Siniša Bencun, koji je kroz više projekata učestvovao u praćenju rada javnog sektora. Već po biografijama mladih kandidata stranaka može se utvrditi veza između politike i zapošljavanja u javnom sektoru.

“Skoro da niko nije zaposlen u firmi koja je pod dugogodišnjom upravljačkom kontrolom neke druge političke strukture. Mladih “kadrova” iz opozicionih stranaka nema u javnim preduzećima koje kontroliše republička vlast, a slično je na lokalu ukoliko vlast ima drugi blok”, tvrdi Bencun.

(Magazin Istina)